Freyr - 01.01.1987, Blaðsíða 16

Páll Hersteinsson,
veiðistjóri
Starfsemi
veiðistj óraembættisins
/ þessari grein mun ég fjalla um helstu atriðin í starfsemi veiðistjóraembœttisins. Áður
mun ég þó stikla á stóru um aðdraganda þess, að það var stofnað.
Páll Hersteinsson.
Fyrstu lögin um samræmdar að-
gerðir til útrýmingar refa á íslandi
eru talin vera frá stjórnartíð Eiríks
konungs presthatara og hafa verið
samþykkt á Alþingi árið 1295 sem
viðbót við Jónsbók. Segja má, að
með þeim lögum hafi verið lagður
hornsteinn að núgildandi lögum
um þetta efni.
í þessum fyrstu lögum segir, að
hver sá maður, er hafi 6 sauði á
vetri í sinni ábyrgð, skuli veiða
einn melrakka gamlan eða tvo
unga á ári, ellegar greiða tvær
álnir í mat fyrir fardaga. Það kall-
aðist dýratollur og var hann not-
aður til að greiða kostnað við
refaveiðar.
Lög þessi héldust að mestu
óbreytt fram undir lok 19. aldar,
þegar þeim var breytt á þann veg,
að sveitarsjóðir tóku á sig allan
kostnað við grenjaleitir og refa-
veiðar, sem þá voru stundaðar af
til þess ráðnum mönnum.
Með lögum um refaveiðar og
refarækt, nr. 44 frá 19. maí 1930,
flyst kostnaður við veiðar dýra
utan grenja, svokallaðra hlaupa-
dýra, yfir á sýslusjóð, en sveitar-
sjóður sér eftir sem áður um
kostnað við grenjaleitir og grenja-
vinnslu. Þá er einnig kveðið svo á,
að hreppstjórar í sveitum og lög-
reglustjórar í kaupstöðum skuli
hafa eftirlit með því, að geymsla
eldisrefa sé örugg. Sleppi refur úr
haldi og náist ekki aftur, skuli
eigandi sæta að minnsta kosti 200
kr. sekt fyrir hvert sloppið dýr,
auk þess að greiða allan annan
kostnað því samfara. Tvöhundruð
krónur voru há sekt á þeim árum,
eða u. þ. b. % af kýrverði.
Villiminkur.
Minkaeldi hófst hér á landi árið
1931. Guðmundur Bárðarson
prófessor og fleiri höfðu spáð því,
að minkar mundu brátt sleppa úr
haldi og gætu þá gert mikinn usla í
fuglalífi, sem ekki væri aðlagað
nábýli við þá. Á þessi mótmæli var
ekki hlustað, enda margir þeirrar
skoðunar, að ntinkar gætu ekki
lifað villtir hérlendis, þótt svo
ólíklega vildi til að þeir slyppu úr
haldi. Sú varð þó reyndin og tóku
menn almennt að gera sér grein
fyrir þeirri hættu, sem af villi-
minkum stafaði, er líða tók á 4.
áratug aldarinnar.
Með lögum um loðdýrarækt og
loðdýralánadeild nr. 38 frá 1937
var stofnað embætti loðdýrarækt-
arráðunautar, sem var m. a.
ábyrgur fyrir eftirliti með því, að
loðdýrabú væru dýrheld, en skv.
lögunum voru það enn þá hrepp-
stjórar og bæjarstjórar, sem áttu
að sjá um að handsama dýr, er
sloppið hefðu úr haldi.
Árið 1940 var lögunum frá 1937
breytt lítillega og þá m. a. tekið
upp það ákvæði, að loðdýrarækt-
arráðunautur skyldi, ásamt við-
komandi lögreglustjóra eða
hreppstjóra, gera viðeigandi ráð-
stafanir til að ná loðdýrum, sem
sloppið hefðu úr haldi, dauðum
eða lifandi. Enn voru eigendur
dýranna algjörlega ábyrgir fyrir
kostnaði af þeim aðgerðum, auk
sekta allt að 2000 kr.
Árið 1949 voru samþykkt á Al-
þingi lög um eyðingu refa og
minka, nr. 56 frá 25. maí það ár.
Um þetta leyti voru minkar orðnir
útbreiddir á Vesturlandi allt vest-
ur í Dalasýslu og á Suðurlandi allt
austur í Mýrdal. Loðdýraræktar-
skeiðið hið fyrra var þá að líða
undir lok, en kapp lagt á að hefta
frekari útbreiðslu villiminks.
Sýsluntenn áttu nú að sjá um, að
hreppsnefndir framfylgdu lögun-
um, sem kváðu svo á, að í hverju
sveitarfélagi skyldi frantkvæmd
skipuleg leit að tófugrenjum og
minkabælum. Sýslunefnd mátti, í
samráði við hreppsnefndir, ráða
sérstakan mann til að stjórna refa-
og minkaveiðum í allri sýslunni
8 Freyr