Freyr - 15.01.1987, Blaðsíða 16

seiðaeldisstöð. Gönguseiðin
hverfa á haf út líkt og náttúrulegur
fiskur, og að 1—2 árum liðnum
snúa þau aftur til sleppistaðarins
sem fullvaxinn, kynþroska lax og
eru þá tekinn í gildru til slátrunar.
Hvort hafbeit er hagkvæmur
kostur eður ei fer fyrst og fremst
eftir verði gönguseiða á hverjum
tíma og endurheimtum úr sjó.
Meðalheimtur á undanförnum
árum hafa verið náiægt 7% í
helstu hafbeitarstöðvum í landinu,
en hafa sveiflast frá 0% og upp í
20% í einstökum tilvikum. Meðal-
þyngd á endurheimtum laxi hefur
verið um 3 kg sem þýðir að fyrir
hver 100 gönguseiði sem sleppt er,
hefur um 21 kg af laxi skilað sér úr
sjó. Á meðan gönguseiði kosta
um 80 kr. stykkið og söluverð á
laxi er um 250 kr. hvert kíló, þá
þarf a.m.k. 11% endurheimtur til
þess að standa undir gönguseiða-
verðinum einu saman, og hafbeit
því tæplega arðbær að svo stöddu.
Hinsvegar verður hún það strax
og gönguseiðaverð lækkar.
Á íslandi eru bestu aðstæður til
þess að stunda hafbeit með At-
lantshafslax vegna þess að hér við
land er ekki stunduð veiði á laxi í
sjó. Víðast erlendis, þar sem
Átiantshafslax heyrir til, eru þær
almennar og stór hluti af laxinum
veiddur áður en hann nær heima-
ánni (hafbeitarstöðinni). Almennt
má því gera ráð fyrir því, að
heimtur úr sjó geti orðið betri í
hafbeit á íslandi heldur en í öðrum
löndum.
3. Lagaskyldur
laxeldisstöðva.
Lögum samkvæmt heyrir laxeldi
undir landbúnaðarráðuneyti og
Veiðimálastofnun (Lög nr. 76/
1970 um lax- og silungsveiði). í
þeim eru lagðar ákveðnar skyldur
á þá, sem ætla að stunda fiskeldi,
og kveðið á um eftirlitsskyldu
veiðimálastjóra með eldisstöðvum
í landinu.
Samkvæmt lögunum verður
hver sá, sem ætlar að stunda fisk-
eldi að gera veiðimálastjóra grein
fyrir áformum sínum, skýra frá
eðli og og umfangi eldisins, leggja
fram teikningar af fyrirhuguðum
mannvirkjum og sýna skilríki sem
staðfesta rétt til vatnsafnota. Á
grundvelli þeirra upplýsinga gefur
Veiðimálastjóri síðan út viður-
kenningu á eldistöðinni, ef öllum
skilyrðum hefur verið fullnægt.
Ákvæði í lögum um náttúru-
vernd (lög nr. 47/1971 og reglu-
gerð 205/1973 ásamt breytingum
640/1973) ná til reksturs fisk-
eldisstöðva, og verður því að fá
umsögn Náttúruverndarráðs um
fyrirhuguð eldisáform áður en
hafist er handa um framkvæmdir.
Hlutverk Náttúruverndarráðs er
einkum að fjalla um hugsanleg
áhrif fiskeldis á náttúru lands-
ins,t.d. mengunarhættu, skaðleg
áhrif á lífríki, spillingu á landi
o.s.frv.
Samkvæmt lögum um hollustu-
hætti og heilbrigðiseftirlit (nr. 109/
1984) og „reglugerð um starfsleyfi
fyrir atvinnurekstur, sem getur
haft í för með sér mengun“ (nr.
390/1985), þá má ekki hefja rekst-
ur fiskeldisstöðva fyrr en að
fengnu starfsleyfi frá heilbrigðis-
og tryggingarmálaráðuneyti. Holl-
ustuvernd ríkisins sér um alla
vinnslu á umsóknum fyrir ráðu-
neytið, og er verkssvið hennar
einkum að fjalla um frárennslis-
mál fiskeldisstöðva með tilliti til
mengunarhættu. Stofnunin er
stefnumarkandi um frágang frá-
rennslismála eldisstöðva í dag.
Af öðrum lögum, sem að ein-
hverju leyti snerta rekstur fisk-
eldisstöðva eru m.a. bygginga-
reglugerð frá 1979 og
skipulagsreglugerð frá 1985, en
Félagsmálaráðuneyti ásamt
Skipulagi ríkisins fer með þau
mál. Einnig verður lögum sam-
kvæmt að hafa samvinnu við Sigl-
ingamálastofnun ríkisins, Sjómæl-
ingar íslands og viðeigandi hafn-
aryfirvöld þegar eldiskvíum í sjó
er valinn staður.
4.Niðurlag
Hér hefur verið stiklað á stóru um
ólíka valkosti í laxeldi. Að vonum
er ógjörningur að benda á ein-
hverja eina leið, sem besta kost-
inn í laxeldi, enda ráða breytilegar
aðstæður á hverjum stað mestu
um hvað getur gengið.
Þegar hvað mestur vöxtur var í
norsku kvíaeldi, var framleiðsla á
gönguseiðum þar í landi langt
undir því að anna eftirspurn.
Hófst þá innflutningur gönguseiða
til Noregs, m.a. frá íslandi, og var
verðið sem fékkst mun hærra en
hafði tíðkast hér á landi fram að
því. Til marks um áhrifin á verðlag
á gönguseiðum hér á landi á þessu
tíma má benda á,að raunhækkun
hefur verið um 60% á 3 árum (sjá
línurit).
Fiskeldismenn hér á landi
brugðust við þessum nýju mögu-
Ieikum í kringum 1984, og mikil
uppbygging hófst í seiðaeldi. Á
þessum þremur árum hefur fram-
leiðslugetan aukist margfalt og er
orðin á bilinu 7—10 milljónir
gönguseiða á ári. Framleiðslan
hefur ekki enn náð hámarki og var
rúmlega tvær milljónir gönguseiða
á þessu ári, en gæti fimmfaldast á
næstu tveimur árum ef öll fram-
leiðsluaðstaða væri nýtt.
Ýmsar blikur eru á lofti á
gönguseiðamörkuðum erlendis.
Norðmenn hafa lagt áherslu á að
byggja upp seiðaeldi þar í landi og
telja sig anna innanlandsþörf eftir
2—4 ár, og hætta þá innflutningi.
Margt bendir einnig til þess, að
verð fari lækkandi þegar meira
jafnvægi kemst á milli framboðs
og eftirspurnar. Má því ætla, að
gönguseiðaeldi verði ekki til fram-
búðar sú gullkista sem það hefur
verið undanfarin 2—3 ár.
Gönguseiðaeldi hér á landi er
sem stendur háð útflutningi afurð-
anna. Ef þeir möguleikar minnka
er hætta á erfiðleikar skapist í
greininni hér á landi a.m.k. um
tíma, því að eftirspurn eftir göngu-
seiðum innanlands í hafbeit eða
matfiskeldi hefur ekki aukist í
56 Freyr