Freyr - 15.01.1987, Blaðsíða 22

Stefán Aðalsteinsson, Rannsóknastofnun landbúnaðarins og
Jónas Jónasson, Veiðimálastofnun
Kynbætur á laxfiskum
Megininntak kynbóta
Megininntak allra kynbóta er aðfinna þá einstaklinga sem hafa mikla yfirburði yfir aðra
einstaklinga í sinni kynslóð í þeim eiginleikum sem við viljum bœta.
Stefán Aðalsteinsson
Þegar við höfum fundið þessa ein-
staklinga notum við þá sem for-
eldra að næstu kynslóð. Með því
fjölgum við þeim einstaklingum í
stofninum sem hafa til að bera þau
einkenni sem við erum að sækjast
eftir. Samtímis komum við í veg
fyrir að slöku einstaklingarnir fái
að auka kyn sitt og fækkum þar
með í lakari hluta stofnsins.
Árangur kynbótanna fer eftir
fernu:
Hann fer eftir því hve vel okkur
hefur tekist að velja kynbóta-
gripina, þ.e. hve mikið þeir bera
af öðrum gripum í sinni kynslóð.
Það kallast úrvalsyfirburðir.
Hann fer eftir því hve mikill
breytileiki er í stofninum í þeim
eiginleika sem verið er að kyn-
bæta. Breytileikinn er mældur
með stærð sem kölluð er staðal-
frávik.
Hann fer eftir því hve mikinn
Jónas Jónasson
þátt erfðaeðlið á í ágæti völdu
gripanna. Þann þátt mælum við
með stærð sem heitir arfgengi.
Hann fer eftir því hve Iangur
tími líður á milli ættliðaskipta. Því
fyrr sem nýr og betri ættliður
tekur við af þeim fyrri þeim mun
örari verða kynbótaframfarirnar í
stofninum.
Sérstaða fiskakynbóta.
Laxfiskar geta eignast mjög
mikinn fjölda afkvæma á ári. Af-
kvæmin fá allt erfðaefni sitt frá
foreldrunum. Með því að skoða
nógu mörg afkvæmi er hægt að fá
mjög góða mynd af erfðaeðli for-
eldranna.
Hægt er að slátra mörgum ein-
staklingum úr alsystkinahóp til að
dæma um það hve góður hópurinn
er. Komi í ljós við skoðun á slátur-
fiskunum að hópurinn sé góður,
er enn eftir fjöldi alsystkina, sem
nota má til undaneldis.
Það er einnig einkennandi fyrir
fiskakynbætur, að breytileiki milli
fiska er mjög mikill, og þónokkur
hluti þessa breytileika stafar af
arfgengum mismun milli fiska.
Markmið kynbóta á laxfiskum.
Meginmarkmið allra kynbóta er
að bæta stofninn þannig að hver
nýr ættliður skili eigandanum
meira verðmæti en næsti ættliður á
undan. Af þessari skilgreiningu er
ljóst, að það er markaðurinn sem
ræður því, hver kynbótamarkmið-
in eiga að vera.
Fullyrða má að eitt af aðal-
markmiðunum í kynbótum á lax-
fiskum hlýtur að vera að auka
vaxtarhraða fiskanna.
Aukinn vaxtarhraði leiðir til
þess að fiskurinn kemst fyrr en
ella upp í ákveðinn þunga. Þannig
má stytta vaxtarskeiðið, ef það er
talið hagkvæmt.
Eins má nota aukna vaxtargetu
til þess að ná aukinni þyngd á
fiskinum við slátrun, án þess að
þurfa að lengja vaxtartímann. Það
er lausn sem getur hentað við
aðrar aðstæður.
Það er galli á stofni laxfiska ef
hátt hlutfall fiska verður kyn-
þroska áður en þeir eru búnir að
ná markaðsstærð. Við kynþrosk-
ann staðnar vöxtur fiskjarins.
Hann leggur mikla orku í að fram-
leiða hrogn og svil, hann tapar
62 Freyr