Freyr - 15.01.1987, Blaðsíða 43

Mynd 2. Örmerktir laxar sem villtust á milli hafbeitarstöðva í sleppitilraunum á
árunum 1978—1982.
stöðvanna fái eittnvað af þessum
laxi. Væntanlega munu ár í ná-
grenni Reykjavíkursvæðis fá mest
af honum.
Menn spyrja sig því óhjákvæmi-
lega, hvort þessi þróun komi til
með að hafa óæskileg áhrif á við-
komandi ár. Þar sem áhrif á veiði
yrðu a. m. k. í upphafi sennilega
jákvæð, má segja, að einu hugsan-
legu neikvæðu áhrifin væru ein-
hverskonar erfðafræðileg meng-
un, þ. e. hafbeitarlaxinn mundi
blanda blóði við þá stofna sem
fyrir eru. Sú spurning vaknar
hvort stofninum væri hætta búinn.
Ekki er vafi á því að hafbeitar-
stofn, sem ætti uppruna sinn í
nágrenni viðkomandi vatnasvæð-
is, gerði hér minnstan skaða.
Hafbeit og ratvisi
Mikið hefur hér verið rætt um
svokallaðar lyktarslóðarkenning-
ar, þ. e. að gönguseiði myndi slóð
í sjó fyrir lax til að rata eftir, og
hver stofn hafi meðfædda lykt.
Samkvæmt þeim kenningum gæti
blöndun hafbeitarstofns og nátt-
úrulegs stofns haft óæskileg áhrif á
ratvísi. Þess skal getið, að það er
nánast ekkert í hafbeitarrann-
sóknum hér á landi né annarsstað-
ar sem bendir til þess, að áður-
nefndar kenningar eigi við rök að
styðjast. Án þess að fara út í
smáatriði vil ég aðeins minnast á
nokkur atriði.
1. Seiði af Kollafjarðarstofni, alin
þar og sleppt í ýmsum haf-
beitarstöðvum og ám, svo sem
Lárósi á Snæfellsnesi, Vogalaxi
á Vatnsleysuströnd og Elliða-
ám hafa sáralítið villst í Kolla-
fjarðarstöðina þó hún sé í
sumum tilvikum mjög nærri
(tafla 1, mynd 2)
2. Upplýsingar úr sleppitilraun-
um í tilraunastöðinni í Ims í
Noregi hafa sýnt að stofnar,
sem aldir eru í eldisstöð og
sleppt í önnur vatnakerfi held-
ur en heimaána, skila sér ætíð á
sleppistaðinn. Þeir skila sér
lítið sem ekkert í ána sem klak-
ið var tekið úr né eldisstöðina
þar sem seiðin voru alin.
3. Annað gott dæmi sem sýnir,
hve flókin ratvísi laxins er,
varðar flutning á göngulaxi úr
Kollafirði austur í Kálfá í
Gnúpverjahreppi fyrir all-
mörgum árum. Af um 150
löxum sem fluttir voru, gengu
tveir síðsumars aftur í Kolla-
fjarðarstöðina og höfðu þá
hopað niður Þjórsá til sjávar og
fyrir Reykjanes til Kollafjarðar
að nýju.
Bandarískar upplýsingar varðandi
Kyrrahafslax styðja þessa reynslu.
Þar hafa menn komist að því, að
laxinn notar bæði segulsvið jarðar
og ýmis himintungl til að rata,
ásamt Iykt heimaárinnar.
Tekið skal fram, að það sem hér
hefur verið sagt á sérstaklega við
göngur laxins meðan hann er í sjó.
Það kastar í engu rýrð á það að
laxinn notar lyktarskynið til að
þekkja ána sína á síðustu stigum
göngunnar. Hins vegar er jafnljóst
að aðflutt laxaseiði geta auðveld-
lega tileinkað sér viðkomandi lykt
og ratað eftir henni sem náttúru-
leg seiði væru.
Miðað við við þessar upplýsing-
ar, hef ég ekki trú á því, að ratvísi
fisks sé mikil hætta búin, þó haf-
beitarstofnar blönduðust eitthvað
í árnar. Önnur atriði eru þar
Freyr 83