Freyr - 01.03.1987, Blaðsíða 23

Sigurður H. Richter og Matthías Eydal
Tilraunastöðinni að Keldum
Sigurður Sigurðarson
Sauðfjárveikivömiim
Útbreiðsla vöðvasulls
Haustið 1983 fannst ný tegund sulla hér á landi og var frá því sagt í greininni „Taenia
(Cysticercus) ovis, nýr sullur í sauðfé á íslandi,“ er birtist í Frey árið 1984. Það þótti
nokkrum tíðindum sœta er þessi sullur fannst hér, einkum þegar haft er í huga að enn eru
í gildi lögboðnar aðgerðir gegn sullaveiki, sem hefðu átt að koma að góðu gagni gegn
þessum sulli. Sullir þessarar tegundar hafa fundist hér í sauðfé á hverju hausti síðan, en
útbreiðsla þeirra virðist takmörkuð við ákveðin svœði á Vestur— og Norðurlandi.
Nýi sullurinn hefur til þessa ver-
ið kallaður kjötsullur. F>að nafn
hefur af ýmsum ástæðum verið
talið óheppilegt, og er því horfið
að því í þessari grein að kalla
sullinn vöðvasull og bandorm
hans vöðvasullsbandorm.
Sullir í sauðfé
Vöðvasullsbandormurinn (Ta-
enia ovis) er einn fjögurra band-
orma hér á landi, sem eiga það
sameiginlegt að lifa sem fullorðnir
í gömum hunda eða refa og hafa
lirfustig (sulli) er geta farið í sauð-
fé. Hinir bandormarnir eru sulla-
veikibandormurinn (Echinococcus
granulosus), sem orðinn er mjög
sjaldgæfur hér og ef til vill horf-
inn; höfuðsóttarbandormurinn
(Multiceps multiceps), sem út-
rýmt var héðan fyrir mörgum ára-
tugum og netjusullsbandormurinn
(Taenia hydatigena), sem alltaf
finnst annað veifið hér á landi,
bandormurinn við hundahreinsun
og sullurinn við slátrun sauðfjár,
oftast áfastur netjumör eða lifur.
Vöðvasullsbandormurinn (Ta-,
enia ovis) lifir fullorðinn í mjó-
görn hunda eða refa og getur
orðið rúmur meter á lengd. Band-
ormsliðir, fullir af eggjum, losna
sífellt frá bandorminum og ganga
niður af hundinum eða refnum.
Éti sauðkind eggin, klekjast úr
þeim örsmáar lirfur, er setjast að í
vöðvum hennar, einkum í hjarta,
þind og ganglimum. Þar breytist
lirfan í vökvafyllta blöðru er kall-
ast sullur (Cysticercus ovis).
Sullurinn er orðinn fullþroska
nokkrum vikum eftir smitun og er
þá 2—6 mm í þvermál. Inn frá
blöðruveggnum hefur þá myndast
innhverfur haus með krókakrans á
trýni og fjórum hringlaga sog-
skálum. Éti hundur eða refur
vöðva með Iifandi sulli, úthverfist
hausinn og sullurinn breytist í
bandorm.
Leit að vöðvasullum
Frá því vöðvasullurinn fannst
hér fyrst, hefur verið leitast við að
kanna tíðni hans og útbreiðslu.
Leitað hefur verið að fullorðna
bandorminum í hundum og
refum, en sú leit hefur þó verið
mjög takmörkuð og ekki borið
árangur hingað til. Aftur á móti
hefur verið fylgst nokkuð grannt
með vöðvasullum í sauðfé við
slátrun, og hafa sullir fundist á
hverju hausti síðan 1983.
Vakin hefur verið athygli dýra-
lækna og annarra er við slátrun
starfa á sullum þessum og þess
farið á leit að grunsamleg vöðva-
sýni séu send að Tilraunastöðinni
á Keldum. Sýni sem berast eru
langoftast hjörtu með sullum í
yfirborði, enda oft auðveldast að
sjá sullina þar. Sullirnir sitja þó
ekki síður inni í hjartavöðvanum.
Einnig hafa sullir fundist í þind-
um, vöðvum ganglima og víðar.
Samtímis því að sullirnir eru að
ná fullum þroska, myndast utan
um þá hvítur eða Ijósleitur band-
vefshjúpur. Brátt tekur sullunum
þó að hnigna, jafnvel aðeins eftir
nokkra mánuði. Virðast þá fyrst
koma í þá ígerðir, en síðan kalka
þeir og í eldra fé finnast þeir oft
sem gegnumkalkaðir hnútar í
vöðvanum. Það sem staðfestir að
um sull hafi verið að ræða, er
fundur bandormskróka í kalk-
hnútunum. Kalkaðir sullir hafa
aldrei fundist í lömbum.
Algengast er að einungis einn
eða fáir vöðvasullir hafi fundist í
þeim sýnum sem skoðuð hafa ver-
ið, en þó eru dæmi þess að margir
tugir sulla hafi fundist í vöðvum
eins lambs. Sullir þessir virðast
ekki standa kindunum fyrir
þrifum, en valda þeim þó senni-
lega einhverjum óþægindum, ef
mikið er um þá. Tjón af völdum
þessara sulla er fyrst og fremst að
sollið kjöt er ólystugt, þótt ekki
stafi af því sjúkdómshætta fyrir
fólk. Kjöt með sullum í ætti ekki
Freyr 191