Freyr - 01.04.1987, Blaðsíða 15

Sveiirn H. Guðmundsson,
héraðsdýralæknir, Þórshöfn
Um garnapest í sauðfé
Sjúkdómurinn garnapest veldur töluverðu tjóni á mörgum býlum á íslandi. Munur á
milli ára getur verið mikill og sömuleiðis er tjón misjafnt eftir svœðum. Það er œtlun mín
að koma hér á framfœri nokkrum upplýsingum um sjúkdóminn er bœndum mætti koma
að gagni.
Sveinn H. Guðmundsson.
Velmegunarsjúkdómur
sauðkindarinnar?
Sjúkdómurinn garnapest er í
flestum tilvikum bráðdrepandi.
Orsakavaldurinn er eiturefni D —
stofns bakteríunnar, Clostridium
perfringens. Sjúkdómurinn telst
ekki smitandi, vegna þess að aðrir
þættir en smit ráða mestu um tjón
af völdum sjúkdómsins. Eiturefn-
ið berst ekki ofan í skepnuna held-
ur myndast í mjógörninni. Gama-
pest er hættulegust vænum
skepnum í hjörðinni.
Sjúkdómurinn verður fyrst og
fremst að teljast lambasjúkdómur
en einnig fullorðnar kindur,
geitur, kálfar og jafnvel fullorðnar
kýr geta veikst. Oftast er lítil
hætta á að ruglast á lambablóðsótt
og garnapest í vorlömbum vegna
þess að garnapest drepur venju-
lega stálpaðri lömb en lambablóð-
sóttin. Það er mismunandi enzím-
virkni (hvatavirkni) mjólkurinnar
sem veldur því að eiturefni lamba-
blóðsóttar er virkt á fyrstu sólar-
hringunum en eiturefni garnapest-
ar hættuminna. Síðan snýst dæmið
við. Það ber að taka fram að
algengt er að kalla sjúkdóminn
flosnýrnaveiki þegar hann kemur
fyrir i v'orlömbum en algengara er
að kalla hann garnapest (túnveiki,
garnaeitmn) í haustlömbum og
eldra fé.
Heilastofnsskemmdir (F.S.E.).
Nú þykir sannað að eiturefni
garnapestar geti einnig valdið
heilaskemmdum og eru þá ein-
kennin oft öðruvísi en af venju-
legri garnapest. Sumir kalla þetta
króníska (langvinna) garnapest
eða heilaafbrigði garnapestar. Oft
eru þó heilaskemmdir finnanlegar
í hræjum af kindum sem snögg-
drepast af völdum garnapestar.
Við skoðun á sjúklingum er oft
erfitt að greina á milli þessa af-
brigðis og annarra sjúkdóma sem
hafa aðaleinkenni frá miðtauga-
kerfi.
Hvað veldur þvi að skepnur
veikjast?
Frískar kindur eru yfirleitt með
bakteríuna í meltingarveginum og
þar að auki þrífst bakterían víða
vel utan líkamans. Við viss skil-
yrði og þá aðallega snöggar fóð-
urbreytingar til hins betra, fjölgar
bakterían sér hratt í mjógörninni
og myndar þá í auknum mæli mjög
virkt eiturefni. Ef þetta eiturefni
kemst yfir í blóðrásina dregur það
oftast kindina til dauða á fáeinum
klukkutímum. Veikist kind sem
telst bólusett gegn veikinni, líður
yfirleitt lengri tími þar til hún
drepst. Eins og áður hefur verið
minnst á eru skepnur sem veikjast
af garnapest nær alltaf í góðum
holdum.
Aðlögun er nauðsynleg kindum
sem og öðrum grasbítum. Snöggar
fóðurbreytingar, sérstaklega til
hins betra, bjóða hættunni heim.
Að taka lömb af sölnuðum úthaga
og demba þeim inn á tún að hausti
án aðlögunar er varasamt, svo að
dæmi sé nefnt.
Þótt lömb séu bólusett um leið
og þeim er sleppt inn á tún/græn-
fóður er hætta samt fyrir hendi.
Sérstaklega er vel sprottin há,
gras í örum vexti og grænfóður
varasamt á beitartímabilinu.
Grænfóðurleifar og nýrækt getur
einnig verið varasöm að hausti.
Að vori ber að forðast að stálpuð
lömb komist í kraftmikinn ný-
græðing. Ær geta geldst skyndi-
lega eftir að þeim er sleppt út með
lömbunum og getur þetta leitt til
þess að lömbin kroppa meira en
þau hafa gott af. Best er að lömb-
in fái hóflegt mjólkurmagn því að
sannað þykir að óþarflega mikil
mjólk bjóði einnig hættunni heim.
M. a. þess vegna er einlembingum
og tápmiklum tvflembingum hætt
við garnapest (flosnýrnaveiki) á
Freyr 263