Freyr - 15.04.1987, Blaðsíða 10

Rjómabúið á Baugsslöðum í Stokkseyrarhreppi. Það var stofnað árið 1904.
heyrt talað um það að þær hafi átt
gott í gamla daga húsmæðurnar,
hafi haft vinnukonur sem gerðu
allan fjandann fyrir þær. En þetta
er mesta vitleysa. Allar fátækari
konur voru einar, en kaupakonur
voru teknar á sumrin.
En það var annað. Það heimili
fannst ekki þar sem ekki voru eitt
eða tvö gamalmenni. í horninu
sem kallað var. Sumt hafði verið
vinnuhjú á þessum bæ og naut
þess svo í ellinni að mega vera.
Aðrir voru ómagar með meðgjöf
frá sveitinni. Og þetta fólk sumt
vann töluvert.
Matjurtarækt?
Matjurtarækt var töluverð á þess-
um árum, kartöflur og rófur voru
á hverjum bæ. Yfirleitt náði
saman milli ára þessi ræktun,
einkum kartöflurnar. Þær voru
geymdar í kjöllurum og tyrft með
þurru torfi sem einangraði vel.
Hér voru borðaðar kartöflur alltaf
þangað til farið var að taka upp.
Það var um höfuðdag. Ég man
ekki til að kartöflur brygðust
nokkurs staðar á mínum berskuár-
um. Garðarnir voru í skjóli fram-
an undir bæjarröðinni og upp-
skeran brást hvergi. Rófur voru
auðvitað töluvert ræktaðar en
önnur ræktun var almennt ekki.
Ekki man til að rófufræið væri
keypt í verslunum. Oft voru það
einhverjar konur sem höfðu það
að gamni sínu að rækta rófnafræ.
Hestaeign?
Hestaeign var mjög takmörkuð.
Menn reyndu að hafa sem allra
fæst af hrossum, bæði til þess að
spara hey og eins til að spara
hagbeit. Allt var bitið upp á
haustin eftir búpeninginn. Þó var
sauðfé allt látið á fjall nema ærnar
sem mjólkaðar voru heima. Það
verður og að gá að því að allt var
slegið sem mögulegt var að slá og
þar af leiðandi var jörðin yfirleitt
bitin og graslaus á haustin.
Þá voru þessir Ólafsdalsljáir
komnir, með skosku blöðunum.
Þá var ljárinn alltaf klappaður,
sumir kölluðu það að dengja. En
gamla fólkið sagði við mig: Að
dengja, það var meðan íslensku
ljáirnir voru. Þá voru þeir hitaðir
og slegnir fram. En þegar við
fengum skosku ljáina var það kall-
að að klappa.
Smalamennskur?
Hér var mest allt ógirt fyrst þegar
ég man eftir mér. Girðingar voru
að koma um tún og nátthaga fyrir
ær á sumrin. Smalamennskur voru
miklar. Þó að féð væri ekki margt
var maður síhlaupandi, yfirleitt
gangandi því hestar fengust ekki
notaðir. Þeir voru þá taldir þurfa
meira fóður ef þeir voru níddir
mikið í smalamennskum.
Ég fékk að fara ríðandi að
smala á sunnudögum á sumrin, en
aðra daga varð ég alltaf að smala
gangandi. Ég held að aðrir krakk-
ar hér í mínu nágrenni hafi orðið
að búa við það sama. Þetta var
gert svona til hátíðabrigða. Svo
var verið að reka óskilin saman.
Féð gekk hvað innan um annað
svo maður var í einlægum milli-
rekstrum.
Svo var farið á fjall á haustin.
Þegar ég var strákur voru alltaf
tveir um trússahestinn. Ég fór
lengi á fjall og var alltaf með
öðrum manni á trússara. Sín skrín-
an hvoru megin. Heypoki þar
ofan á og tjald og prímus á mið-
klakknum ofan í milli. Aldrei með
tvo til reiðar. Það sást yfirleitt
ekki á mínum yngri árum að menn
væru með tvo, þrjá og fjóra eins
og nú er. Ég er nú að hæðast að
því að þeir geri ekki annað en
teyma þessar truntur sínar og sé
lítið gagn í þeim.
Úr rjómabúinu á Baugsstöðum. Til hœg-
ri er Margrét Júníusdóttir sem lengst var
þar bústýra. Til vinstri er Guðrún
Andrésdóttir aðstoðarkona hennar.
298 Freyr