Freyr - 15.04.1987, Blaðsíða 11

Skurðgrafa Skeiðaáveitunnar að grafa stóra skurðinn sem einnig var nefndur vélaskurðurinn.
Urðu umskiptm snögg þegar þau
komu?
Umskiptin í búskapnum urðu
nokkuð snögg, bæði til sjávar og
sveita. Það er eins og straumhvörf
verði 1920 eftir að stríðinu lýkur.
Þá verður t. d. mikil bylting í
sjávarútvegi. Togararnir komu til
sögunnar í auknum mæli og vél-
bátaútgerðin eykst hröðum skref-
um. Fólkið fer að hreyfa sig, fær
meiri atvinnu við sjávarsíðuna og
flytur þangað. Bændur verða fá-
liðaðri við að þetta fólk fer í burtu
og umræðan eykst um það hvernig
eigi að mæta þessu.
Þá held ég að það hafi hert á
mönnum að ráðast í Flóaáveituna.
Menn fundu að það var að koma
breyting. Og á þessum árum voru
stjórnvöld jákvæð. Stjórnmála-
umræðan í blöðum snýst mikið um
að bylta atvinnuvegum þjóðar-
innar, bæði til lands og sjávar.
Síðan kemur löggjöfin til sög-
unnar. Það er meira en að menn
ræði um þetta. Menn ráðast í
framkvæmdir og taka lán erlendis
sem lítið hafði þekkst þangað til.
Ríkisstjórnin sem mynduð var
1927 var einhver mesta fram-
kvæmda- og framfarastjórn sem
sett hefur verið á laggirnar hér á
íslandi. En því er heldur ekki að
neita að í ríkisstjórninni 1924—
1927, íhaldsstjórn Jóns Þorláks-
sonar, var feikna góður skilningur
fyrir Flóaáveitunni. Jón var búinn
að vera þingmaður og eiga þar
sinn þátt í því að koma áveitu-
löggjöfinni í gegn.
Skeiðin urðu fyrri til með
áveitu. Lög um lagningu Skeiðaá-
veitunnar eru frá 24. september
1917, og lög um áveitu á Flóann
koma 14. nóv. 1917. Þau voru að
mestu sniðin eftir hinum lögun-
um.
Hver var afstaða manna til
þessara framkvæmda?
Ég held að yfirleitt hafi menn haft
trú á fyrirtækinu. Það byggðist á
því að hér í Flóanum þekktu menn
frá fyrri tímum að Hvítá hafði flætt
yfir Flóann með fárra ára millibili
og sett þá allt land hér undir vatn
á veturna. Og næsta sumar á eftir
voru slægjur betri en hin árin
þegar áin flæddi ekki. Því töldu
menn að áveituvatnið mundi vera
heppilegt fyrir jörðina til þess að
næra hana og sem áburður.
En um framkvæmdina sjálfa vil
ég segja að hún var nær öll unnin
með handverkfærum. Skurðir
voru grafnir og þeir voru 300 kíló-
metrar á lengd. Flóðgarðar voru
allir unnir með sama hætti. Þeir
voru 800 kílómetrar. Það eina sem
var unnið með vélum var aðal-
skurðurinn sem liggur hérna úr
Hvítá og niður að Skeggjastöðum.
Þetta er sá mesti þrældómstími
sem bændur hérna á svæðinu hafa
nokkurn tfma lifað frá landnáms-
tíð. Þeir unnu þetta mikið til sjálf-
ir. Að vísu voru líka vinnuflokkar
frá Eyrarbakka og Stokkseyri, en
mest var þetta unnið af bændum
sjálfum, í akkorðsvinnu. Og menn
lögðu alveg gífurlega að sér. Ekki
aðeins urðu bændurnir að leggja
mikið að sér, heldur allt þetta
fólk. Húsmæðurnar urðu að taka
verulegan hlut á sig af starfi
karlmannanna á heimilunum því
að þeir unnu í áveitunni. Þeir fóru
strax á morgnana fyrir ljósan dag í
vinnuna og voru þar til kvölds, allt
vorið og haustið í sex tii sjö ár.
Það var frá 1922 til 1927—''28.
Menn fengu peninga fyrir vinnuna
og höfðu þannig rýmri fjárráð.
Frh. í ncesla blaði.
Freyr 299