Freyr - 15.04.1987, Blaðsíða 17

Gunnar Guðmundsson
fóðurráðunautur B.í.
V othey s verkun
Hér er œtlunin að fara nokkrum orðum um votheysverkun og rifja upp fáein mikilvœg
atriði sem velheppnuð votheysverkun byggist á.
Gunnar Guðmundsson.
Sem kunnugt er verka bændur
almennt tiltölulega lítinn hluta
heyaflans í vothey, eða u. þ. b.
12%. í einstaka héruðum er þetta
hlutfall verulega hærra eins og
t. a. m. á Vestfjörðum og í
Stranda- og Vestur-Húnavatns-
sýslum. Samanborið við ná-
grannalönd okkar, t. a. m.
Norðurlöndin, er hlutdeild vot-
heys í heyafla hér á landi mjög
lítil. í ljósi þess að veðurfarsleg
skilyrði til þurrkunar eru ótrygg
um sunnan- og vestanvert landið
er það umhugsunarvert hversu lít-
illi útbreiðslu votheysverkun hef-
ur náð, þrátt fyrir að verkunarað-
ferðin er tvímælalaust óháðari
verðurfari en þurrkun. Ennfremur
hafa heyefnagreiningar undanfar-
in rosasumur sýnt, að gæði vot-
heys hafa verið síst verri en þurr-
heys. Ef til vill er skýringar á lítilli
útbreiðslu votheysverkunarinnar
að leita í mistökum við verkun og
geymslu votheysins, sem leitt hafa
til fóðurrýrnunar og lélegs árang-
urs í fóðrun.
Ljóst er að votheysverkunin
krefst meiri nákvæmni og árverkni
í vinnubrögðum en þurrkun. Ef
eitthvað ber út af við framkvæmd
verkunarinnar geta fóður-
skemmdir orðið umtalsverðar.
Eftir hveiju fer árangurinn.
Ef fram eru dregnir helstu þættir
sem áhrif hafa á verkunarárangur-
inn eru þeir:
— I fyrsta lagi gæði hráefnisins
sem verkað er. Vothey getur
aldrei orðið betra en það hráefni
sem verkað er. Votheysverkunin
byggir á loftfirrtri gerjun, þar sem
sykurefnum grasanna er breytt í
lífrænar sýrur, einkum mjólkur-
sýru, fyrir tilstuðlan örvera eða
gerla sem eru í heyinu. Ef rétt
gerjun kemst í gang, (mjólkur-
sýrugerjun) lækkar sýrustigið í hey-
inu tiltölulega fljótt en við það
minnka líkur á því að óæskilegar
örverur, svo sem smjörsýrugerlar,
rotgerlar og gersveppir nái að
starfa og spilla fóðrinu. Rétt gerj-
un í votheyi getur aðeins orðið; í
fyrsta lagi þar sem súrefni kemst
ekki að, í öðru lagi þegar nægilegt
sykurmagn er í grösunum og í
þriðja lagi þegar ekki er of mikið
af lausu vatni í heyinu við hirð-
ingu. Forðast skal að slá í vothey í
rigningu eða þegar mikið er af
lausu vatni í grasinu. Það seinkar
súrnun og getur torveldað að rétt
gerjun komist í gang. Ennfremur
er hætt við að mikið af verð-
mætum næringarefnum tapist með
frárennslisvökva frá heygeymsl-
unni ef heyið er mjög blautt við
hirðingu.
Grös og fóðurjurtir henta mis-
vel til votheysverkunar. Til vot-
heysgerðar eru þær plöntur jafnan
æskilegastar sem innihalda mikið
af sykurefnum. Sykurinnihald í
grösum er m. a. háð þroskastigi
þeirra. Það er að jafnaði hærra
snemma á þrostaferlinum áður en
grösin fara að spretta úr sér. Enn-
fremur er ekki æskilegt að bera
mjög mikið af köfnunarefnis-
áburði á þær spildur sem verka
skal gras af í vothey, þar sem það
dregur úr sykurinnihaldi þeirra.
Af framansögðu má ljóst vera að
eitt allra mikilvægasta atriði við
votheysgerð er að slá snemma, —
að slá meðan grösin eru ennþá á
blaðstigi—, áður eða um. þ. b.
sem þau skríða. Æskilegar gras-
tegundir til votheysgerðar eru
t. a. m. vollarfoxgras, vallar-
sveifgras, túnvingull, og língresi.
Af grænfóðri ná nefna bygg, hafra
og rýgresi. Úr sér sprottið, gróf-
gert og stöngulmikið gras, t. a. m.
snarrót og háliðagras eiga lítið
erindi inn í votheysgeymslu.
— í öðru lagi hafa hirðingarhraði
og söxun grassins áhrif á árangur
verkunar. Mikilvægt er að sem
skemmstur tími líði frá því að
byrjað er að slá í vothey þar til
votheysgeymslan er fyllt og búið
er að ganga frá og þétta yfirborð
hennar og fergja. Taki fylling
geymslunar fleiri daga er nauðsyn-
Freyr 305