Freyr - 01.05.1987, Blaðsíða 11

um. Kjötið hætti að seljast út.
Menn sátu uppi með lambakjötið.
Nokkuð af þessu kjöti sem bænd-
ur höfðu lagt inn urðu þeir að taka
heim til sín aftur. Það voru sóttar
tunnurnar og svo voru menn að
vigta þetta í sundur hérna á bæj-
unum. Það voru kannski tveir,
þrír, fjórir um tunnuna.
Það var líka dálítið skrýtið tíma-
bil milli 1920 og 1924. Það var
uppgangstímabil. Og svo hækkar
Jón Þorláksson gengið þegar hann
verður fjármálaráðherra. En það
varð afskaplega erfitt fyrir marga
sem voru skuldugir. Þá man ég
eftir helvítis látum. Ég tel að
Framsóknarflokkurinn hafi magn-
ast og orðið sem hann er á gengis-
hækkun Jóns Þorlákssonar.
Tryggvi Þórhallsson kom þá í
dagsljósið „þá orðinn ritstjóri
Tímans“ og skrifaði þessi lifandis
ósköð um gengislækkunina. Flann
skammar Jón Þorláksson niður
fyrir allar hellur fyrir þessa vit-
leysu sem hann hafi gert.
Já, þetta fór afar illa með
marga. Svo tekur Framsóknar-
flokkurinn við 1927, studdur af
krötunum, og þá hefst þetta mikla
framkvæmdatímabil; brúabygg-
ingar, vegagerð, skólabyggingar,
sjúkrahús, athafnasemi á öllum
sviðum. Og Flóaáveitan í fleng.
Þetta stendur til þingrofsins
1931. Þá er hálfgert millibils-
ástand í kreppunni vondu þangað
til 1934. Þá taka þrír ungir menn
— eiginlega barnungir — við
stjórnartaumunum. Og það verð-
ur alveg gjörbylting. Það voru þeir
Hermann Jónasson sem þá var 37
ára, Eysteinn Jónsson tíu árum
yngri og Haraldur Guðmundsson
42 ára.
Afurðasölulögin?
Þessir ungu og frísku menn byrj-
uðu á því að setja afurðasölulög-
gjöfina sem bráðabirgðalög. Það
var ekki um annað að ræða. Það
voru fyrst mjólkurlögin og svo
kjötsölulögin. Svo voru þau sam-
einuð og urðu að afurðasölulög-
unum.
Egill Thorarensen var fyrsti kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Árnesinga á Selfossi en
það var stofnað árið 1930.
Þetta var það sem hreinlega
bjargaði sveitunum. Þá voru og
sett nýbýlalögin, Landnámið sett í
gang og farið að byggja nýbýli. Og
fólkinu hættir að fækka í sveitun-
um. Og víðar hafði verið bölvuð
eymd í kreppunni. Á Eyrarbakka
og Stokkseyri var það tekið til
ráðs að reyna að koma upp skepn-
um til að fólkið hefði að éta. Og
síðan fóru þeir að leggja inn í
Mjólkurbúið. Það náði bara yfir
Flóann í upphafi. Svo var líka
byggt mjólkurbú á Ölfusinu.
Sumir vildu endilega vera þar.
Menn úr Fljótshlíðinni og ofan af
Skeiðum. Þeir vildu hlýða Jónasi
frá Hriflu, því hann vildi byggja
þar bú. Hann sagði að það ætti að
nota jarðhitann.
En Tryggvi Þórhallsson vildi
aftur á móti vera með mjólkurbú á
Selfossi. Þar skildi á með þeim.
Framámenn í Flóanum sóttu fast
að fá að vera hér í Laugardæla-
landi og Eggert Benediktsson,
sem þar bjó þá, bauðst til að láta
land undir mjólkurbú.
Eiríkur Einarsson frá Hæli sem
þá var í stjórn búsins vildi setja
það niður vestar á bökkunum og
fá land úr jörðinni Selfossi, fyrir
neðan gamla Bankann. En Eggert
gamli hafði betur. Tryggvi úr-
skurðaði í málinu. Þeir fóru suður
nokkrir kallar héðan; Eiríkur og
Eggert, Gísli á Reykjum og fleiri.
Nema þegar þeir komu aftur var
Eiríkur fúll og sagði:
Hér er þessi heiðarmön,
hreppsins óskastaður.
Fagna nú og fýla grön
frú og eiginmaður.
Það voru Eggert í Laugardælum
og frú sem áttu það.
Ég held nú að það hafi verið
afskaplega gott að búið var sett
þarna niður þar sem það er. Ég er
þeirrar skoðunar að Hveragerði
hafi verið vondur staður fyrir
mjólkurbú. Og einnig var það
mjög mikill munur fyrir Flóann
sem var aðalframleiðslusvæðið á
þessum tíma að hafa mjólkurbúið
austan við Ölfusá vegna þess hve
aðdráttarleiðir allar voru stuttar.
Það var meira miðsvæðis.
Þessar framkvæmdir hafa auldð
reisn Flóamanna?
Ýmsir töldu áður að Flóamenn
hafi þá gengið bognari en aðrir.
En ég vil ekki viðurkenna það. Ég
tel að þeir hafi frá fyrstu tíð gengið
jafn uppréttir og aðrir. En það
hefur verið komið á þá þessu orði
— ég veit ekki af hverju. Eggert
og Bjarni segja samt í sinni ferða-
bók að þegar þeir komu hingað í
Flóann og kynntust Flóamönnum
þá báru þeir þessar sögur til baka
og töldu Flóamenn standa fylli-
Iega á sporði hverjum öðrum af
íbúum landsins. Meira að segja
taka þeir fram að það undarlega
sé nú að þrátt fyrir nálægð þeirra
við kaupstaðinn á Eyrarbakka og
þá dönsku þá tali þeir betra mál
og hafi varðveitt tunguna betur
heldur en mörg önnur byggðarlög.
Ég tel því að Flóamenn hafi
staðið sig allsæmilega. Hefðu þeir
verið eitthvað aumingjalegri en
aðrir þá hefði þeim ekki gengið
svona vel að koma sér af stað með
þessar stórframkvæmdir sem eru
þær langstærstu sem gerðar hafa
verið í sveitum hér á Islandi. Þeir
undirbúa Flóaáveituna með fé-
Freyr 339