Freyr - 01.05.1987, Blaðsíða 28

Bjami E. Guðleifsson og
Sigurgeir Ólafsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Grasmaurar
Inngangur.
Á síðastliðnum tíu árum hefur frétst af smádýrum á túngrösum sem skemmt hafa við og
við gróðurinn og valdið uppskerutjóni. Sýni sem greint var árið 1979 úr Eyjafirði
reyndist vera grasmaur af œttkvíslinni Penthaleus.
Algengt er að smá rauðleit dýr
skríði upp eftir veggjum húsa, leiti
inn um glugga og sprungur og
safnist í nokkurri mergð innan-
húss, einkum í gluggakistum, íbú-
um til nokkurs ama. Hér er einnig
um grasmaur að ræða og hefur sá
maur sem greindur hefur verið úr
gluggakistum reynst vera af ætt-
kvíslinni Bryobia. Þessir maurar
lifa á grasi og öðrum hentugum
stöðum til að verpa og hafa ham-
skipti.
Grasmaurarnir hafa gengið
undir nafninu roðmaur, vegna
þess að þeir eru rauðleitir. Nafnið
roðamaur hefur einnig verið not-
að yfir þann spunamaur af ætt-
kvíslinni Tetranychus, sem tjóni
veldur í gróðurhúsum, en dvalar-
stig hans er einnig rauðleitt.
Þessir maurar eru svokallaðir
áttfætlumaurar og tilheyra flokkn-
um Arachnida og innan hans ætt-
bálknum Acarina (=Acari). Þeir
eru þannig náskyldir köngulóm.
Innan flokks skordýra, Insecta,
eru sexfætt dýr sem einnig nefnast
maurar á íslensku og eru alls
óskyldir áðurnefndum áttfætlu-
maurum. Af sexfættum maurum
má m.a. nefna hinn alræmda
húsmaur, sem víða er vandamál í
íbúðarhúsum hér á landi og
skógarmaura, sem algengir eru er-
lendis. Það veldur oft misskilningi
þegar sama nafnið er notað yfir
óskylda hópa dýra og væri
æskilegt ef hægt væri að bæta úr
356 Freyr
Túnmaurinn (Penthaleus major).
(Chada 1956).
því. Af öðrum heitum sem nota
mætti yfir áttfætlumaurinn má
nefna „míð“, „mítill", „mauríð“
og „köngulingur". Hér verður
ekki tekin afstaða í þessu og orðið
„grasmaurar“ notað sem safnheiti
yfir maura sem lifa á grösum,
einkum af ættkvíslunum Brobia
og Penthaleus. Skaðvaldurinn í
túnum, Penthalcus major, verður
hér á eftir nefndur „túnamaur“.
Útbreiðsla.
Grasmaurar eru eflaust útbreiddir
um allt land og hafa verið það
lengi. Um tjón í túnum hefur þó
eingöngu frétst frá nyrsta hluta
landsins, allt frá Austurlandi til
Vestfjarða.
Erlendis er tjón af völdum Pent-
haleus major einkum þekkt frá
hinum tempruðu beltum jarðar-
innar; Ástralíu, Nýja-Sjálandi og
Suður-Afríku í því syðra, og
Bandaríkjum Norður-Ameríku,
Frakklandi, Italíu og Þýskalandi í
því nyðra. í þessum löndum hefur
maurinn valdið skaða að haust- og
vetrarlagi, einkum á vetrarkorni.
Á Suður-Grænlandi hafa gras-
maurar verið mikið vandamál
undanfarin 10 ár og vitað er um
smávægilega skaða í N-Noregi, en
annars staðar á Norðurlöndunum
er ekki vitað um mauraskemmdir í
túnum.
Lífsferill.
Eftirfarandi er byggt á lýsingu
H.L. Chada á lífsferli Penthaleus
major frá Texas í Bandaríkjunum.
Fullvaxinn er túnamaurinn um 1
mm á lengd, dökkbrúnn eða nær
svartur á búknum með 8 ljósrauða
fætur. Endaþarmsopið er á rauð-
gulum bletti ofan á afturhluta
búksins og má þar oft sjá dropa
loða við dýrið þegar það nærist.