Freyr - 01.06.1987, Blaðsíða 7

Góð afkoma
eða viðhald byggðar
í þessu blaði er viðtal við Jóhannes Torfason
formann stjórnar Framleiðnisjóðs landbúnað-
arins þar sem hann m.a. segir álit sitt og
fagnar ýmsum þeim breytingum sem eru að
gerast íslenskum landbúnaði um þessar
mundir. í þessu blaði og síðasta tölublaði
Freys eru jafnframt tvær greinar eftir Halldór
Pórðarson bónda á Laugalandi í Nauteyrar-
hreppi þar sem hann fjallar um skylt efni og
gagnrýnir harkalega ýmsar aðgerðir ríkis-
valdsins og bændasamtakanna í málefnum
landbúnaðarins á síðustu árum.
Afstaða bænda í þeim málum sem hér um
ræðir er mjög breytileg en þeir tveir menn
sem hér eru nefndir eru talsmenn þeirra
sjónarmiða sem hvað öndverðast standa.
Segja má að skoðanamunur þeirra byggist á
því að þeir ganga út frá ólíkum forsendum.
Forsendur Jóhannesar má e.t.v. orða þannig
að tilgangurinn með því að stunda landbúnað
sé að framleiða matvæli og aðrar búvörur og
að þeir sem það stunda eigi að búa við sömu
kjör og hliðstæðar atvinnustéttir. Til þess að
það gerist þurfa bændur að hafa svigrúm til að
beita fullri hagkvæmni í búrekstrinum eins og
tækni og þekking býður upp á, en það leiðir
aftur til að búin hljóta að stækka. Þar með
verður að horfast í augu við að sá fjöldi bænda
sem getur haft atvinnu af hefðbundnum land-
búnaði er verulega minni en nú stundar þessar
greinar, þ.e. nautgripa- og sauðfjárrækt.
Töluverður hluti þeirra hlýtur því að snúa sér
að öðrum búgreinum eða öðrum störfum í
sveitum en flytja að öðrum kosti í þéttbýli.
Petta mun án efa hafa slæmar afleiðingar
fyrir búsetu í einstökum sveitum og héröðum
en því verður að taka. Við verðum að bjóða
ungu fólki upp á afkomumöguleika en getum
ekki sagt því að lifa á rómantík.
Forsendur Halldórs á Laugalandi má hins
vegar e.t.v. orða þannig að okkur beri að
viðhalda að mestu leyti þeirri byggð sem nú er
á landinu. Það getur gerst með því að hamla
gegn stórbúskap, enda skili lítil bú mun meiri
vinnulaunum á ærgildi heldur en stór bú þar
sem tæknin kostar sitt og fjármagnskostnaður
er mikill. Þó er hér ekki eingöngu spurning
um fjármuni heldur einnig að það er sam-
eiginlegt menningarlegt hagsmunamál þjóð-
arinnar allrar að búseturöskun eigi sér ekki
stað og t.d. að hlutfallslegur fjöldi íbúa á
suðvesturhorni landsins aukist ekki verulega
frá því sem nú er.
Segja má að þessi tvenn meginsjónarmið
hafi hvort um sig sínar sterku og veiku hliðar.
Það er veikleiki í sjónarmiði þeirra sem vilja
viðhalda byggðinni að þeir eru oft í raun að
bjóða fólki upp á lakari afkomu en annars
staðar býðst hér á landi, þar sem hér ríkir ekki
atvinnuleysi. Á móti kemur að einhverju leyti
streituminna líf í náinni snertingu við nátt-
úruna.
Veikleikinn í sjónarmiði þeirra sem vilja að
búskapur gefi þeim sem hann stunda góða
afkomu er að enginn sér fyrir allar afleiðingar
þess ef sveitir og héröð leggjast í eyði. Því má
til svara að það sé heldur ekki vilji eins né
neins að byggð leggist af en á hinn bóginn sé
það ekki á færi íslensks landbúnaðar að bæta á
sig aukakostnaði við að halda uppi byggð í
strjálbýli.
Við lestur greina Halldórs Þórðarsonar
kemur glöggt fram að málflutningur hans er
neikvæður á þann hátt að hann er á móti
flestu því sem stjórnvöld og bændasamtökin
hafa gert í stjórnun á málefnum landbúnaðar-
ins. í sömu átt benda einnig blaðaskrif fleiri
bænda á hans slóðum. Þó að tilefni geti verið
til gagnrýninna skrifa, þá spillir það málstað
manna ef þeir kunna ekki að meta það sem
unnið er í jákvæða átt. Halldór Þórðarson og
Frh. á bls. 436.
Freyr 415