Freyr - 15.06.1987, Blaðsíða 12

minnka bilið milli dýra — undir-
gefni, heilsun og boð til leiks.
Undirgefni sem svar við áreitni
eykur bilið, en við aðrar aðstæður
má nota það látbragð til þess að
minnka bilið.
Refir sýna undirgefni með því
að hnipra sig saman, lúta haus,
sveifla eyrunum til hliðar, (ekki
aftur á bak eins og við varnar-
kennt áreitnislátbragð), og líta
öðru hvoru af þeim sem meira má
sín. Augun eru nokkuð saman-
kipruð. Þetta látbragð má líka
tengja því þegar refurinn heilsar.
Pá dillar hann skottinu, fætur eru
ofurlítið bognir og refurinn gefur
öðru hvoru frá sér ýmis hljóð. Á
þennan hátt sýnir heilsan (það að
heilsa) raunverulega undirgefni
því að dýrið vill koma því til skila
að það vilji ná sambandi og hafi
ekki í hyggju að ráðast á hitt.
Tákn, sem notuð eru til þess að
bjóða til leiks eru blanda af hinum
svipbrigða boðmerkjunum. Ref-
urinn getur sveigt framhluta líka-
mans á ýmsa vegu, (sýnir fyrirætl-
an um árás eða flótta). Ennfremur
má sjá að neðri skoltur sígur ofur-
lítið niður og að varir herpast og
eyru sveigjast aftur. Þetta er ekki
eins greinilegt á ungum hvolpum.
Hljóðmál refs.
Hundur og líklega einnig refir eru
heyrnarlausir fyrstu tvær vikur
eftir fæðingu. Samt gefa þeir frá
sér einstök hljóð þegar frá fæðing-
u, oftast til þess að vekja athygli
móðurinnar. Refurinn notar hljóð
við ýmsar aðstæður, og oft í bland
við svipbrigðaboðmerki. Hjá
rauðrefnum þekkjast níu og hjá
fjallarefnum átta mismunandi teg-
undir hljóða. Stundum blandast
þau saman, annað hvort samtímis
eða sem eitt eða tvö viðbótar-
hljóð, en það er ekki eins algengt
hjá hundum og úlfum.
Einstök hljóð geta líka verið
breytileg á að hlýða og að styrk-
leika, þannig að hljóðmál refs get-
ur veitt allnána vitneskju um til-
finningar og tilhneigingar dýrsins.
Hljóðmyndun getur líka verið
mismunandi hjá dýrum, þannig að
þekkja má einstök dýr á röddinni.
Hljóðum má, eins og svip-
brigðaboðum beita til þess að
auka bil (árásarhljóð) og minnka
bil (kallhljóð) milli dýra.
Álitið er að gól refa (með lok-
uðum munni) gefi til kynna óljósa
þörf að ná sambandi við önnur dýr
og hrín hjá litlum hvolpum sýni
ákafa þörf fyrir samvistir. Gól
stálpaðra hvolpa og fullorðinna
refa, „ko-ko-ko“ hljóð og öskur
eða skrækur merki vaxandi
löngun um samvistir við aðra refi.
Skrækur eða öskur refa er óþægi-
legt. Það getur varað meira en 3—
4 sekúndur og er notað til þess
bæði að ná sambandi og til ógnun-
ar í varnarskyni. Skrækur getur
stundum merkt ósk um að minnka
bil og stundum að auka bilið við
aðra. Stutt gelt er líka notað til að
aðvara hvolpa og aðra um að
hætta sé á næsta leiti. Klikk er
hljóð sem verður þegar refur opn-
ar snöggt kjaftinn. Það er snöggt
hljóð sem, vegna þess að kjaftur-
inn opnast, gefur jafnframt til
kynna að refurinn ætli að bíta.
Hagnýt not.
Auk þess sem menn eiga að taka
tillit til þess þegar skepnur sýna
árásarlátbragð sér til varnar, til
þess að þau verði ekki tauga-
spennt að óþörfu, getur hugsast
að menn geti í framtíðinni hagnýtt
sér betur þekkingu sína á táknmáli
dýra í búfjárrækt. Hér hefur verið
minnst á það úrræði að rækta upp
gæfar skepnur. í slíku starfi er rétt
túlkun á máli dýra mikilvæg.
I Póllandi hafa menn athugað
Stuðningur til búháttabreytinga
Frh. afbls. 474.
kjörum, valkostum fjölgað: Áður
fengu menn greiðslur fyrir sölu á
fullvirðisrétti sínum á 4 árum, nú
er líka hægt að fá allt greitt á 2
árum. Eftir sem áður er leiga
greidd í 6 ár.
Breytilegar upphæðir: Enn
stendur tilboð til framleiðenda um
sambandið milli styrkleika árásar-
hneigðar hjá silfurrefahögnum og
frjósemishæfni þeirra. Könnun á
200 högnum bendir til þess að
bæði árásargjarnir og mannafælnir
högnar séu hæfastir með tilliti til
lengdar pörunartímans, en högnar
sem voru athafnasamir án þess að
sýna árásarhneigð eða voru kvik-
lyndir, virtust vera vanhæfari til
pörunar. (Kaleta o. fl. 1983). í
annarri tilraun var segulbands-
upptaka með pörunarhljóðum
minks spiluð fyrir minkalæður 20
mínútur dag hvern síðustu þrjár
vikurnar áður en pörunartíminn
byrjaði. Þær læður áttu 0,34 fleiri
hvolpa í goti en Iæður sem pörun-
arhljóð voru ekki leikin fyrir. (Ty-
utyunik o. fl. 1981).
Niðurstöður þessar þarf að
sannreyna með fleiri tilraunum,
en þær gefa þó vísbendingu um
hvernig loðdýrabóndinn getur
notfært sér þekkingu á máli dýra.
Lokaorð.
1 þessari grein hef ég fjallað nokk-
uð um atferli loðdýra og sýnt að
loðdýrabændur geta notfært sér
þekkingu á ýmsum þáttum félags-
legs hátternis dýra sinna.
Enn sem komið er eru rann-
sóknir á atferli loðdýra á byrjun-
arstigi og meirihluti þeirrar vitn-
eskju sem menn hafa nú er frá
athugunum úti í náttúrunni eða í
dýragörðum. Pað er ekki of djúpt
í árinni tekið að segja að frekari
rannsóknir á hátterni loðdýra geti
haft mikið gildi fyrir þróun loð-
dýraræktar.
J.J.D. þýddi.
að selja fullvirðisrétt vegna verð-
lagsársins 1987-1988. Ærgildi í
mjólk er þar greitt með kr. 5 220.
Ærgildið í mjólk vegna næsta
verðlagsárs, 1988—1989, er hins
vegar metið lægra, og fást fyrir
það kr. 4 350.
Heimilt er að greiða allt að 15%
hærra verð fyrir fullvirðisrétt,
vegna landfriðunarmarkmiða.
(Upplýsingaþjónusia landbúnaðarins).
460 Freyr