Freyr - 15.06.1987, Blaðsíða 24

Jón Viðar Jónmundsson
Skyggnst til framtíðarinnar
Hugmyndir Patrich Cunninghams prófessors í Dublin um landbúnað
framtíðarinnar.
Þann 8. mars 1987 átti einn af fremstu búfjárrœktarmönnum á Norðurlöndum, Harald
Skjervold prófessor við Landbúnaðarháskólann á Ási í Noregi, sjötugsafmœli. í tilefni
þess stóðu fjölmörg félagasamtök bœnda í Noregi að útgáfu rits til heiðurs honum.
í Noregi hafa á síðustu þremur
áratugum átt sér stað stórfelldari
framfarir í búfjárrækt en líklega í
nokkru öðru landi. í þeim fram-
förum á áreiðanlega enginn einn
einstaklingur eins ríkan þátt og
prófessor Skjervold. Aðalsmerki
hans hafa ætíð verið frábærir hæfi-
leikar til að nýta niðurstöður nýj-
ustu vísindarannsókna á hverjum
tíma í hagnýtu búfjárræktarstarfi.
í fyrrnefndri bók rita nokkrir af
samstarfsmönnum hans víða um
lönd greinar um ýmis málefni sem
tengjast lífi og starfi Skjervolds.
Einn þeirra sem þarna skrifa er
prófessor Cunnigham. Hann er
prófessor við háskólann í Dublin á
Irlandi og einn mesti fræðimaður
ásviði búfjárkynbóta. Cunnigham
starfaði á árunum 1968—69 um
eins árs skeið við háskólann á Ási.
Hann hefur mikið starfað í ýmsum
félagssamtökum vísindamanna á
alþjóðavettvangi, t.d. var hann
um árabil forseti Búfjárræktar-
sambands Evrópu. Auk þess hef-
ur hann starfað við margvísleg
verkefni í þróunarlöndum. Leitun
mun því að einstaklingi sem hefur
hliðstæða þekkingu á þróun land-
búnaðar og hann. í áðurnefndu
riti skrifar hann stutta grein um
það sem hann telur meginþætti í
þróun landbúnaðar, stöðu hans nú
og þá þætti sem móta munu þróun
næstu áratuga. Að mínu viti eru
þar dregin fram í örstuttu máli
nokkur atriði sem eiga erindi til
þeirra sem vilja velta slíkum
hlutum fyrir sér. Hér á eftir mun
ég því reyna að endursegja nokkur
atriði úr síðari hluta þessarar
greinar þar sem fjallað er um
stöðuna nú og framtíðina.
Tæknibyltingin
Landbúnaður þróaðist í tímanna
rás í ákveðið mynstur á hverju
landssvæði, mynstur sem stóð lítið
breytt öldum saman en hefur síð-
an gerbreyst á þessari öld. Á þess-
ari öld hefur tæknibylting í land-
búnaði einnig margfaldað afköst
hvort sem mælt er á einingu lands,
á grip í framleiðslu eða á vinnandi
hönd í landbúnaði. Petta hefur
leyst mikið af vinnuafli og hugviti
frá brauðstriti vegna lífsbjargar frá
degi til dags og gert mögulega
þróun þess fjölbreytta þjóðfélags
sem við búum núna við. Á þessa
þróun má bregða ljósi á margan
hátt en einfaldast er að gera það
með tveimur stærðum. Annað er
fækkun fólks sem starfar beint að
fæðuframleiðslu sem er um 80%
vinnuaflsins í vanþróuðum þjóðfé-
lögum í 5% í háþróuðu þjóðfélagi
nútímans. Hitt er að hjá fátækustu
þjóðunum fer 80% af tekjum
fólks til kaupa á daglegu brauði en
aðeins um 25% í auðugum þjóðfé-
lögum nútímans. í Bandaríkjum
fara aðeins um 15% af útgjöldum
fólks til slíkra hluta og af þessum
15% fer um helmingur til full-
vinnslu, flutnings og verslunar
með matvöruna.
Þetta má þakka aukinni þekk-
ingu í landbúnaði. Skuggahlið
þessarar þróunar er sú að hlutur
bóndans í endanlegu verði fer
stöðugt minnkandi. Framleiðsla
vex á sama tíma jafnt og þétt á
hverja einingu. Þessir tveir þættir
hafa nú leitt af sér landbúnaðar-
kreppu hjá mörgum þróuðustu
landbúnaðarþjóðunum. Krepp-
unni hefur best verið mætt í litlum
þjóðríkjum með sjálfstæða efna-
hagsstefnu, Noregi, Svíþjóð,
Finnlandi, Austurríki og Sviss,
(ísland fellur tvímælalaust í þenn-
an hóp, þýð.). Almennt eru þetta
auðugar þjóðir með trausta efna-
hagsstjórn. Þetta eru þjóðir sem
ekki leggja mikla áherslu á út-
flutning landbúnaðarafurða og
ráða því við að dempa þrýsting frá
harðnandi samkeppni. í stærri
markaðsheildum, Efnahags-
bandalagslöndum og Bandaríkj-
unum, hefur fundist mun harka-
legar fyrir vaxandi samkeppni. í
Efnahagsbandalagsríkjunum hafa
rauntekjur bænda lækkað um
15% á síðsutu þremur árum. í
Bandaríkjunum er um þriðjungur
bænda nú á barmi gjaldþrots.
Til að sjá hluti í samhengi er rétt
að horfa allt aftur til stríðsloka.
Fyrir hendi eru alveg nýjar upp-
lýsingar um þróun landbúnaðar í
472 Freyr