Freyr - 15.08.1987, Blaðsíða 22

Fleira er athugavert við ritdóm
Valgeirs. í lok greinar minnar í riti
Landverndar varpa ég fram ýms-
um spurningum mönnum til um-
hugsunar. Ein þeirra hljóðar svo:
„Er hugsanlegt, að við höfum
loksins eftir ellefu aldir fundið
raunhæfa aðferð til að verjast
skaða af völdum refa án þess að
gera okkur grein fyrir því, nefni-
lega betri umhirðu sauðkindarinn-
ar?“ Valgeir vitnar orðrétt í þessa
spurningu en kýs að sleppa fyrstu
orðunum („Er hugsanlegt, að ...“)
og spurningarmerkinu í lokin.
Eftir þessa „snyrtingu" Valgeirs er
merkingin auðvitað orðin allt
önnur, enda bætir hann um betur
og kallar þetta „ályktun" Páls
Hersteinssonar. Það er leitt þegar
menn grípa til fölsunar til þess að
koma fordómum sínum á fram-
færi.
Næsta málsgrein Valgeirs hljóð-
ar svo: „Ég, sem þessar línur rita,
ólst upp í miklu sauðfjárræktar-
héraði, þar sem víðlendar heiðar
eru á alla vegu kringum sveitina,
nema í þá átt sem veit að sjó. Þar
var jafnan mikið af sauðfé, — og
nóg af tófu. Á uppvaxtarárum
mínum herjaði garnaveiki af slíku
offorsi í þessu héraði, að dæmi
voru þess, að einn og sami bónd-
inn missti 25% af ám sínum úr
veikinni á einu ári. Þetta þýddi
vitaskuld það, að árum saman var
fjöldi fársjúkra kinda í högum all-
an ársins hring, vetur, sumar, vor
og haust. En aldrei vissi ég til
þess, að tófa dræpi fleiri kindur
þau ár en önnur.“
Þetta er merkilegt innlegg í um-
ræðuna. Valgeir veit auðvitað að
aldrei verður hægt að sanna eða
afsanna þessi orð hans og lesand-
inn verður að treysta því að hann
hafi lagt á minnið hve margar
kindur tófan drap hvert ár í upp-
vexti hans. Og ekki verður í jímð
ráðið hvernig hann fékk upplýs-
ingar um fjölda drepinna sauð-
kinda eða hvort minni hans sé
betra en gengur og gerist. En
þetta er líklega það sem Jónas
Jónsson kallar „áþreifanlegar
staðreyndir sem ekki verður á
móti mælt“ eða „reynsluþekk-
ingu“.
Valgeir lýkur ritdóminum á
þessum orðum: „Rit Landverndar
verðskuldar athygli og ábyrga um-
fjöllun á opinberum vettvangi,
eigi síður en annað prentað mál,
sem út er gefið í landinu.“
Mér er spurn: Telst það „ábyrg
umfjöllun“ að falsa tilvitnanir?
Bls. 27. Því er haldið fram að
Páll Hersteinsson noti einsdæmi
skoðunum sínum til stuðnings.
Jónas segir: „Hins vegar virðist
verulega gæta þeirrar tilhneig-
ingar hjá þeim (náttúrufræðing-
um, innskot PH) að gera lítið úr
tjóni eða hugsanlegu tjóni og þá
vera sleppt augljósum atriðum, en
einsdæmi tekin, sem eru skoðun-
um þeirra til stuðnings, samanber
þann hluta greinar Páls Hersteins-
sonar er fjallar um refi og sauðfé,
þó slá þeir oft varnagla og nefna
það að frekari rannsókna sé þörf.“
Ég hefi lesið viðkomandi kafla
til upprifjunar og kem ekki auga á
þau „einsdæmi“ sem Jónas nefnir.
Hins vegar er ekki úr vegi að
benda mönnum á bls. 32 í grein
Jónasar. Þar segir: „Sannað er að
minkur tekur lömb. Þó hygg ég að
enginn telji hann plágu í sambandi
við sauðfjárrækt." Skyldi Jónas
gerast hér sekur um að nota eins-
dæmi fullyrðingu sinni til stuðn-
ings?
Hvað varðar skoðanir mínar á
því að „frekari rannsókna sé þörf“
fæ ég ekki betur séð en að Jónas
sé mér sammála að þessu leyti,
sbr. orð hans á bls. 21 í greininni:
„Það er beinlínis fráleitt að halda
uppi kostnaðarsömum aðgerðum
án þess að nokkuð sé í það lagt að
kanna áhrif þeirra og leita leiða til
þess að ná árangri með minni
tilkostnaði."
Bls. 28. Páll Hersteinsson heldur
þvi fram að refir vinni ekki
lengur skaða á sauðfé.
Jónas segir: „Kenningin um að
bætt aðbúð og meðferð sauðfjár
svo og breyttir búskaparhættir
valdi því að refir vinni ekki lengur
skaða á sauðfé stenst ekki
gagnvart reynslu þeirra er að
þessu hafa unnið um áratugi eins
og Sveins Einarssonar veiðistjóra
svo og margra annarra.“
Hér reynir Jónas að læða því að
lesendum að Páll Hersteinsson
haldi því fram að refir vinni ekki
skaða á sauðfé. Þessu hef ég aldrei
haldið fram. Hins vegar hef ég
bent á að skaði á sauðfé sé nú
óverulegur miðað við það sem
áður var. Jónas sýnir sjálfur fram
á það í grein sinni, því að á sömu
blaðsíðu bendir hann á að árið
1958 hafi orðið vart við dýrbít í 51
hreppi og árið 1959 í a.m.k. 52
hreppum, en á árunum 1970—80
hafi orðið vart við dýrbít í 12
hreppum að meðaltali á ári.
Auðvitað átti ég með orðum mín-
um við landsmeðaltal enda geta
allir séð að bóndi sem missir 40
lömb, eins og Jónas nefnir dæmi
um á bls. 29, hefur orðið fyrir
verulegu tjóni. Jónas snýr út úr
orðum mínum af hvötum sem
hann einn kann skil á.
Við þetta er því að bæta að ég
þekki fáa sem ekki viðurkenna að
það hljóti að koma að einhverju
leyti í veg fyrir lambadráp refa að
sauðfé sé haft á húsi eða heima-
túni yfir sauðburð. Jónas bendir
réttilega á (bls. 29) að breytingar á
búskaparháttum voru að mestu
um garð gengnar fyrir 1960 og á
þá við tilkomu blóðsóttarbólu-
efnis og útigang að vetrum. Þótt
mikið hafi verið um dýrbíti á 6.
áratugi þessarar aldar, sbr ofan-
sagt, virðist af eldri lýsingum (t.d.
Þorvalds Thoroddsens) hafa verið
enn meira um þá á ofanverðri 19.
öld. Það er því ekki „misvísandi að
vitna í heimildir frá 18. og 19.
öldinni í þessu sambandi" eins og
Jónas segir á bls 29.
Bls. 30. Fræðibækur gefa ranga
mynd af raunveruleikanum.
Efst á bls 30 fjallar Jónas um
sléttuúlfinn (coyote) íN.-Ameríku
og segir réttilega að víða í þeirri
630 Freyr