Freyr - 15.08.1987, Blaðsíða 34

Gróðurvernd og endurheimt landgæða
Á árinu 1986 gaf Námsgagna-
stofnun út bæklinginn „Gróöur-
vernd og endurheimt landgæða“
eftir þá Ingva Þorsteinsson
gróðurkortafræðing og Sigurð
Blöndal skógræktarstjóra. Svo
sem fram kemur í bæklingnum er
efni hans að stofni til greinaflokk-
ur sem birtist í Lesbók Morgun-
blaðsins árið 1984. Bæklingurinn,
sem er 25 bls. í stóru broti, er
prentaður á vandaðan pappír og í
honum er fjöldi litmynda. Frá-
gangur er með ágætum, enda
greinilega til þess ætlast að hann
sé læsilegur og veki áhuga lesand-
ans á efninu. Hann kostaði kr. 350
eintakið í vor þegar ég keypti það í
Skólavörubúð Námsgagnastofn-
unar á Laugavegi 166. Þess ber
einnig að geta að málfarið á text-
anum er lipurt. Á bls. 7 og 19 hafa
höfundarnir séð ástæðu til að til-
greina þýðingar orðanna „lág-
viðri“ og „vistkerfi“ á norður-
landamálum. Þar eru þau ensku-
slettur og teldi ég eðlilegra að gefa
þau upp á ómengaðri ensku en
þannig eru þau þekktust í kennslu-
bókum og fræðiritum um allan
heim. En þetta er nánast smáatr-
642 Freyr
iði miðað við annað sem stundum
ber fyrir augu í skrifum lærðra og
leikra um álíka málefni.
í bæklingnum „Gróður og
endurheimt landgæða" er
margvíslegur fróðleikur og bera
helstu kaflarnir heitin „Gróður-
eyðing á jörðinni“, „Náttúrulegt
gróðurfar íslands", „Aðgerðir
gegn eyðingunni“ og „Endur-
heimt landgæða". Mest af því
gróðurlendi sem fjallað er um er
beitiland, bæði heimalönd og
afréttir, og vil ég hvetja bændur
og búalið til að kynna sér efni
bæklingsins og sjá hvernig tveir
þekktir gróðursérfræðingar til-
reiða kennsluefni fyrir skóla
landsins. Þarna er greinilega
leitast við að draga fram sem
mestar andstæður í hvívetna, ann-
að hvort gott eða slæmt ástand
gróðurlenda, svo sem með birt-
ingu mynda af friðuðu landi ann-
ars vegar og mikið beittu landi
hins vegar. Af þessu leggur
óneitanlega töluverðan áróðurs-
þef þótt bæklingurinn sé gefinn út
sem námsgagn. Mér finnst óvið-
unandi hve mikið er um hæpnar
fullyrðingar og ýkjur sem spilla
textanum og tilgreini hér fáein
dæmi:
Á bls. 8 er sá dómur uppkveð-
inn að ...,,við sitjum uppi með
lélegt beitiland" og á bls. 13 er
staðhæft ...,,að gróðurlendi lands-
ins hafi aldrei verið minni að
flatarmáli en nú“ og varla verður
gróðursaga landsins einfölduð
meir en í kringlumyndunum efst á
bls. 12 þar sem m.a. kemur fram
að við landnám hafi gróðurlaust
land verið 18.000 ferkílómetrar en
1974 hafi 58.000 ferkílómetrar
verið orðnir gróðurlausir. Er
furða þótt leikkonunni góðkunnu,
Herdísi Þorvaldsdóttur, verði
m.a. þessi fróðleikur frá
Námsgagnastofnun tilefni til að
skrifa greinina „Kjötfjallið í
eyðimörkinni" í Morgunblaðinu 7.
mars í vetur? Þar fjallar hún um
gróðureyðingu af miklum tilfinn-
ingahita og gagnrýnir mjög
sauðfjárbúskap landsmanna. Á
bls. 5 íbæklingnum ersagt „.... að
loftslag um landnám hafi verið
ívið hagstæðara en nú er ....“ þótt
fræðilegar vísbendingar séu um að
lengst af síðan hafi verið mun
kaldara, samanber t.d. ritgerð dr.
Sturlu Friðrikssonar „Factors aff-
ecting production and stability of
northern ecosystems“ í ritinu
„Grazing research at Northern
Latitudes“ sem kom út í fyrra. Þar
er vitnað í eldri heimildir þessu til
stuðnings. Ljósmyndin af rótar-
lufsunum og reglustikunni neðst á
bls. 9 á að mínum dómi lítið skylt
við fræðimennsku þótt það sé gef-
ið í skyn enda án nýtilegra skýr-
inga. Einföldun staðreynda getur
vissulega átt rétt á sér eins og t.d.
efst á bls. 9 en neðst á þeirri síðu
er greinilega of langt gengið og
verður að skrifa birtingu myndar-
innar á reikning hroðvirkni eða
mistaka.
Það skal viðurkennt fúslega að
sum framangreindra atriða eru
umdeilanleg og skoðanir eru
skiptar um margt sem varðar
gróður landsins. Þó er víst að
rangt er farið með eitt veigamikið
atriði á bls. 13. Þar er réttilega
bent á fækkun sauðfjár og fjölgun
hrossa á undanförnum árum en
það er fráleitt að segja síðan
....„Nú er fleira búfé í sumar-
högum á íslandi en nokkru sinni
fyrr á öldum“ ... Stórfelld fækkun
sauðfjár vegur mun þyngra en
nokkur fjölgun hrossa frá því 1978
þegar einna flest var í högum.
Sumir eru reyndar þeirrar skoðun-
ar að beitarálag hafi verið jafnvel
og
endurheimt
landgæða