Freyr - 15.08.1987, Blaðsíða 35
meira í úthaga um 1940. Þá var
margt hrossa og sauðfjár og naut-
gripir að mestu í úthaga, vetrar-
beit var þá enn mikil, stóðhross
gengu víða í afréttum, beitartími
þá var lengri en víðast hvar tíðkast
nú og notkun ræktaðs lands til
vor- og haustbeitar sauðfjár var
nær óþekkt. Þar að auki var út-
jörð nýtt mikið til slægna. Því má
þó ekki gleyma að gróðurskilyrði
voru að jafnaði skárri vegna
hlýrra loftslags á þeim árum.
Höfundar bæklingsins leggja
mikla áherslu á friðun lands fyrir
beii um lengri eða skemmri tíma,
telja það ódýra aðferð við „endur-
heimt horfinna landgæða“. Svo er
að skilja að þeir telji girðingar
ekki kostnaðarsamar (bls. 18) og
kom mér á óvart að skógræktar-
stjóri skyldi skrifa undir slíkan
málflutning. Að mínum dómi er
allt of lítið fjallað um jákvæð áhrif
þess að draga úr beit á ofbitnu
landi. Það hefur t.d. komið glögg-
lega í ljós í beitartilrauninni á
Auðkúluheiði að fjalldrapi og
víðir er orðinn býsna gróskumikill
í þeim hólfum sem hafa verið
annað hvort lítð eða hóflega bitin í
rúman áratug, en í ofbeitta hólfinu
fær sá gróður ekki þrifist svo að
heitið geti.
Það er bagalegt í umræðum um
gróðurvernd hve margir halda að
öll beit sé skaðleg. Ég hef ekki trú
á að lestur þessa bæklings verði til
þess að eyða fordómum og
þekkingarskorti þeirra sem t.d.
uppnefna sauðkindina „bitvarg"
eða „fjallamaðk" í ófgaskrifum
sínum og áróðri. Neðri myndin á
bls. 13 þar sem þrjár svartar kind-
ur standa við rofabarð er vissulega
vatn á myllu þess fólks og ekki er
ólíklegt að lesandinn dragi þá ein-
földu ályktun af myndinni og texta
hennar, „Svörtu sauðirnir?" að
þannig hafi sauðkindin ein eytt
gróðri og jarðvegi landsins. Þess
má geta til fróðleiks að í ágætri
grein um ísland sem birtist í hinu
víðlesna og virta bandaríska tíma-
riti „National Geographic“ í febr-
úar í vetur staðhæfir höfundurinn,
blaðakonan Louise E. Levathes, á
bls. 198 að ...,,á rúmlega þúsund
árum hafi manninum og sauðkind-
inni tekist að eyða svo til öllum
skógum á Islandi („Man and she-
ep have managed in little over a
thousand years to destroy virtu-
ally all of Iceland’s forests". En
þetta er nú útúrdúr, og þó.
Furðu sætir hve lítið er fjallað í
bæklingnum um stórvirki Land-
græðslu ríkisins (áður Sandgræðsl-
unnar) við gróðurvernd og upp-
græðslu um nær 80 ára skeið. Það
er meira að segja svo að vinstra
megin á mynd á bls. 10 af austan-
verðu Sandfelli ofan Haukadals í
Biskupstungum, með textanum
„Þar sem landinu blæðir", blasir
við uppgræðsla á örfoka landi eftir
flugvélardreifingu (áburðarrákir)
en þess er ekki getið. Sá árangur
er þó kunnur öllum sem þar hafa
farið um, m.a. höfundum bækl-
ingsins. Þetta land var reyndar
friðað fyrir um tuttugu árum og er
allt innan landgræðslugirðingar.
Grannt skoðað á jörðu er kominn
víðir í áburðarrákirnar en rofa-
börðin hafa lítið eða ekkert gróið
upp með friðun einni saman.
Ég vek athygli á gagnlegri skrá
aftast í bæklingnum um ýmsa
opinbera aðila og áhugamanna-
samtök á sviði gróðurverndar. En
þar vantar því miður eina stofnun
sem komið hefur meira við sögu
þessara mála en sumir þeir aðilar
sem þar eru taldir upp — nefni-
lega Búnaðarfélag íslands.
Búnaðarfélagið hefur m.a. átt
fulltrúa í öllum ítölunefndum sem
starfað hafa til þessa. Það tók
virkan þátt í skipulagningu, undir-
búningi og framkvæmd land-
græðsluáætlunar og síðan 1977
hefur starfað hjá því landnýtingar-
ráðunautur sem fjallar einkum um
beitarmál. Það þykir ef til vill ekki
nógu fínt að kenna bændur við
gróðurvernd, undirtónninn í
bæklingnum bendir raunar til hins
gagnstæða. Hví má ekki virða vel
þann vaxandi áhuga sem bændur
sýna gróðurverndarmálum og
benda á það sem jákvætt er og
horfir til framfara og bóta? Eða
var þetta kannski bara gleymska?
Þegar ég veg og met kosti og
galla bæklingsins „Gróðurvernd
og endurheimt landgæða“ kemst
ég að þeirri niðurstöðu að hér sé
komið á prent býsna magnað
áróðursrit með fræðilegu ívafi.
Það er vissulega vandaverk að
semja frambærilegt námsefni um
gróður og gróðurvernd og að mín-
um dómi hefur það ekki tekist hér
fremur en áður. Þótt ég telji þenn-
an bækling óhæfan sem kennslu-
efni af áðurgreindum ástæðum, og
birting hans því Námsgagna-
stofnun ekki sæmandi, vona ég að
stofnunin sjái sér fært að láta
semja öfgalaust, alhliða námsefni
á þessu sviði sem fyrst. Má ég sem
faðir barna og unglinga á skóla-
aldri biðja um vandaðri vinnu-
brögð við samningu og útgáfu
námsefnis um gróðurvernd sem
kostað er af almannafé? Annars
er hætt við að skólaæskan öðlist
ekki djúpstæðari þekkingu á
gróðursögu landsins í þessu tilviki
en fram kom hjá erlendu blaða-
konunni sem vitnað var í hér að
framan.
Ólafur R. Dýrmundsson,
ráðunaulur.
Dvínandi glóð
Árið 1894 komu út Helgidaga-
prédikanir, húslestrabók, eftir
séra Pál Sigurðsson í Gaulverja-
bæ, föður Árna Pálssonar pró-
fessors. Séra Páll var þá dáinn
nokkrum árum áður, en hann lést
árið 1887, aðeins 48 ára að aldri.
Kostnaðarmaður að útgáfu
bókarinnar var Sigurður Krist-
jánsson, bóksali, og um hana orti
hann eftirfarandi vísu:
„Djöfla óðum fækkar fans
fyrir góðum penna
uns í hlóðum andskotans
engar glóðir brenna.“
FREYR 643