Freyr - 01.11.1987, Blaðsíða 13

Sauðfé fer fœkkandi og dregið hefur úr beitarálagi síðustu árin. (Ljósm. Jónas Jónsson).
þeir bændur og hestamenn sem
óttast sinumyndun og viðurkenna
aldrei ofbeit, a.m.k. ekki á eigin
iandi. Ég tel fráleitt að láta mál-
flutning slíkra jaðarhópa ráða
ferðinni því að hann er í senn
óraunhæfur og skaðlegur öllum
skynsamlegum úrbótum. Við
skulum gagnrýna það sem miður
fer en gera það með þekkingu og
sanngirni að leiðarljósi.
Eftir að hafa unnið við
leiðbeiningar um beit í réttan ára-
tug tel ég mig geta fullyrt að
skilningur og áhugi meðal bænda
á gróðurvernd fer vaxandi og yfir-
gnæfandi meirihluti þeirra verð-
skuldar málefnanlegar umræður
um beitarnýtingu. Skemmst er að
minnast jákvæðra viðhorfa í
ályktunum frá aðalfundi Stéttar-
sambands bænda sem haldin var á
Eiðum í byrjun þessa mánaðar. í
öllum stéttum og hópum er mis-
jafn sauður í mörgu fé. Astand
gróðurlenda er afar breytilegt,
jafnvel innan hverrar sveitar, og
bændur fella sig ekki við alhæfing-
ar og sleggjudóma um heilar sýsl-
ur eða landshluta. Þeim sárnar
þegar fjölmiðlarnir eru að hampa
harðlínumönnum sem ekki virða
samþykktir meirihlutans um gróð-
urverndaraðgerðir því að víða um
land hafa hreppsnefndir og upp-
rekstrarfélög beitt sér fyrir marg-
víslegum umbótum í samvinnu við
Landgræðslu ríkisins og Búnaðar-
félag íslands. Má þar m.a. nefna
seinkun upprekstrar á vorin,
bætta dreifingu fjár um afrétti,
breyttan gangnatíma á haustin,
takmarkanir eða algert bann gegn
afréttarbeit hrossa og uppgræðslu
á gróðursnauðu eða örfoka landi.
Á nokkrum stöðum hefur verið
gerð ítala, oftast að frumkvæði
bænda sjálfra.
En víkjum nánar að beitinni og
áhrifum hennar því að mér finnst
allt of lítill greinarmunur gerður á
hóflegri beit og ofbeit.
Hófleg beit
Beitin er býsna flókið mál, en
margir telja sig þó sérfróða í þeim
efnum og ýmsar bábiljur eru á
kreiki í hita umræðna. Þótt beit
hafi áhrif á gróðurfar og geri það
að jafnaði einhæfara er hægt að
viðhalda býsna fjölbreyttum
gróðri á hóflega beittu landi. Það
er ofbeitin sem er skaðleg og getur
átt þátt í gróður- og jarðvegs-
eyðingu, einkum þegar gróður-
skilyrði eru skert stórlega, t.d.
vegna langvarandi kulda eða
þurrka. Sums staðar sjáum við
greinileg merki ofbeitar, t.d. við
sumar afréttargirðingarnar og í
nauðbeittum hrossahólfum. Beit-
artilraunir sýna einnig glögglega
hvað gerist við beit og vek ég
sérstaklega athygli á sauðfjár-
beitartilraun við Sandá á Auð-
kúluheiði í Austur-Húnavatns-
sýslu sem hefur nú staðið á annan
áratug. I ofbeitta hólfinu er gróð-
urfar einhæft, hvergi sést víðir,
fjalldrapinn er ósköp rýr, lyngið
er vesælt, mosinn er troðinn og
annar gróður að mestu uppurinn á
haustnóttum. Á hóflega beitta
hólfinu, og enn frekar á því létt-
beitta, er komin veruleg gróska í
víðinn, fjalldrapinn dafnar vel, á
lynginu jjroskast ber og mikið af
uppskeru grasa og blómjurta er
ósnert á haustnóttum. Lítill mun-
ur er á léttbeitta hólfinu og hólf-
um sem hafa verið friðuð um
margra ára skeið. Við vitum líka
að hægt er að græða upp örfoka
eða gróðursnautt land með áburði
og grasfræi þótt það sé beitt hóf-
lega, en melgresi og lúpína eru
viðkvæmari fyrir beit.
Minnkandi beitarálag
Þótt sauðfé og hross nýti meiri
hluta úthagabeitarinnar munar
töluvert um hreindýrabeit og
Freyr 861