Freyr - 15.12.1987, Blaðsíða 23

að ráðrúm gefist til að efla nýbú-
greinar og önnur atvinnutækifæri í
dreifbýlinu.
Síðari leiðin er vissulega vand-
farnari, en aðalfundir Stéttarsam-
bandsins hafa mælt með þeirri
stefnu.
Framleiðnisjóður landbúnaðar-
ins hefur verið myndaður til að
gegna lykilhlutverki í framkvæmd
síðartöldu stefnunnar.
Fyrst og fremst átti hann að
stuðla að þróun nýbúgreina með
fjárstyrkjum, en til að greiða fyrir
samdrætti í hefðbundnu búgrein-
unum hefur hann annars vegar
greitt bændum fyrir búvörur, sem
markaðurinn tekur ekki við, en í
öðrum tilvikum greitt þeim, sem
framleiðaekki það sem þeir áttu
rétt á. Að lítt athuguðu máli sýn-
ast svona aðgerðir órökrænar. En
þessi sveigjanleiki hefur þó sniðið
sárustu broddana af samdráttar-
aðgerðum, þar sem þær komu
sérlega illa niður.
Mistök í framkvæmd.
Mistök í framkvæmd framleiðslu-
stjórnunar hafa orðið umtalsverð.
Verst urðu þau fyrstu, að taka
ekki ákveðnar á málum um leið og
aðgerðir hófust 1980, þegar bú-
mörkin voru lögleidd.
Þar var höfuðsyndin hin frjáls-
Iega úthlutun búmarka, án þess að
önnur væru lögð niður í staðinn.
Með því að nota sér þá þróun,
sem verður í búskaparferli flestra
bænda, að byrja fremur smátt en
smá stækka við sig fram um miðj-
an aldur en fara síðan að draga
saman, hefði ekki þurft að skipa
nokkrum bónda að draga saman
framleiðsluna nauðugan, en nægt
hefði að tefja fyrir fjölgun hjá
þeim, sem voru að stækka við sig.
Greiðslur fyrir búmörk bænda,
sem undirgengust að framleiða
ekki um árabil, sem hófust um
1982 eða fyrr, var alltaf mjög
vafasöm aðgerð.
Mjög margir slíkir sölusamning-
ar voru gerðir á því svæði, sem ég
þekki allvel til á. Það er mín
skoðun, að enginn þeirra sem
gerðu slíka samninga hafi gert það
vegna þeirra peninga, sem voru í
boði, heldur vegna þess að þeir
voru að draga saman búskap eða
að hætta. Vissulega komu þessar
greiðslur sér ágætlega fyrir margt
þetta bændafólk, sem oft var að
búa um sig á nýjum stað. Þetta var
á við lottóvinning, en þetta hefur
ekki komið starfandi landbúnað-
arfólki til góða á nokkurn hátt. Og
það skoplegasta við þessar sölur
er, að þeir sem tóku við þeim, eiga
búmörkin sín enn, en þeir sem
hættu en höfðu ekki vilja til að
selja eða þekktu ekki þann mögu-
leika hafa tapað sínum fram-
leiðslurétti.
Þannig er margt í framkvæmd á
sölu og leigu búmarks og full-
virðisréttar klaufalegt og óréttlátt.
Mörg tilbrigði hafa verið reynd,
en um það skal ekki orðlengja
hér.
Peningagildi framleiðsluréttar
er óheppilegt.
Tilhneiging til að láta framleiðslu-
rétt til búvöruframleiðslu öðlast
peningagildi er einkennilega
ásækin. Fólk virðist í vaxandi mæli
tileinka sér þá lífsspeki, að allt
sem er einhverjum einhvers virði
hljóti að hafa söluverðmæti.
Sala á þessum áunna rétti til
framleiðslu búvara stangast þó al-
veg á við mína rökhyggju og rétt-
lætiskennd. Hún er líka í hreinni
andstöðu við þau markmið, sem
reglur um úthlutun framleiðslu-
réttarins miða að, eins og rakið er
hér að framan. Þótt gert sé ráð
fyrir að búnaðarsamböndin sam-
þykki flutning búmarka og full-
virðisréttar milli bænda, sem
samið hafa um slík skipti sín á
milli, fæ ég ekki séð að hægt verði
að samþykkja eina umsókn og
hafna annarri, nema settar verði
um það skýrar reglur, hvaða skil-
yrði þurfi að vera fyrir hendi til að
slíkt verði leyft.
Ég var svo heppinn að rekast á
skjalfest álit manns, sem líklegt er
að taka megi mark á í þeim efn-
um, sem hér hefur verið fjallað
um. Frásögn þessi var í fréttabréfi
sem barst inn á borð til mín.
Maður sá sem ég vitna hér í er
Kanadamaður, Glenn Flaten að
nafni. Hann er formaður samtaka,
sem nefnast Alþjóðasamtök bú-
vöruframleiðanda.
Hann hefur einnig starfað í
innsta hring við stjórnun búvöru-
framleiðslu í eigin landi, en þar
hefur framleiðsla mjólkur, korns,
og margra annarra búvara verið
undir stjórnun og framleiðslu-
kvótum beitt til að takmarka
framleiðslu. Svo hefur verið um
nokkur ár.
Reynsla Kanadamanna.
Glenn Flaten heimsótti ísland í
sumar. Sagt er frá heimsókn hans í
22. tbl. Freys þ.á. Hann mætti á
fundi nokkurra forustumanna í
bændasamtökunum og sagði frá
reynslu landsmanna sinna af
kvótaskipulaginu. I fyrrnefndu
fréttabréfi er eftirfarandi haft eftir
honum á þeim fundi:
„Það er skoðun mín, að aðal-
vandamálið í sambandi við kvóta-
kerfin sé, að kvótinn skuli hafa
öðlast ákveðið peningagildi, að á
hann er litið sem verðmæti í sjálf-
um sér. I sumum fylkjum Kanada
er leyfð frjáls sala á kvóta milli
framleiðenda.
Skoðun mín er sú, að kvótinn
eigi að vera eign markaðsnefndar-
innar í hverju fylki fyrir sig, ekki
eign framleiðenda. Dæmi um út í
hvað kerfið er komið, er vinnslu-
mjólk í fylkjum eins og Quebec,
Ontario og British Columbia. Þar
er kvóti kýrinnar meira virði en
kýrin sjálf.
Forsenda þessarar skoðunar
minnar er sú, að kvótinn og kvóta-
kerfið hafi í för með sér kostnað-
arauka og á endanum verði neyt-
andinn á einhvern hátt að greiða
hann. Ég og margir aðrir teljum,
að kvartanir neytenda vegna
kostnaðarauka í kjölfar kvótakerf-
isins séu réttmætar.
Ennfremur leiðir kvótinn af sér
óréttlæti. Það gerir m.a. nýjum
Frh. á bls. 998.
Freyr 991