Freyr - 15.06.1992, Blaðsíða 44

516 FREYR
12.’92
Hliðstæð sjóðagjöldum munu
vera gjöld sem neytendur greiða.
Peim er bætt við vöruverðið og svo
leggur ríkið virðisaukaskatt á allt
saman. Vöruverðið mun lækka og
sala kannski aukast ef þessi gjöld
væru afnumin eða lækkuð.
Enginn dans á rósum
Viðurkenna ber að við mikinn
vanda er að fást varðandi fram-
leiðslu hinna hefðbundnu bú-
greina á landi hér, þar sem lögleg
sala hefur stórlega dregist saman.
Vandinn er hins vegar ekki bænd-
um að kenna nema að litlu leyti og
ríkisvaldið hafði viðurkennt sínar
skyldur með því að ábyrgjast
bændum grundvallarverð fyrir
ntjólkurafurðir og sauðfjárafurðir,
upp að ákveðinni tonnatölu.
Fyrir forsvarsmenn Stéttarsam-
bands bænda hafa samningar við
ríkið efalaust ekki verið neinn dans
á rósum. Róðurinn hefur trúlega
þyngst ár frá ári. Nú hafa vafasam-
ir vinir bænda komið því til leiðar
að ríkið er að hlaupa frá óleystum
vandanum og velta ábyrgðinni yfir
á bændur. Hluta niðurgreiðslna
verður þó viðhaldið í breyttri
mynd.
Framkoma ríkisvaldsins gagnvart
fjárbændum er hin hraklegasta. Til
dæmis var ekkert gert til að
stemma stigu við meintri „framhjá-
sölu“, sem kannski orsakar
drjúgan hluta vandans. Með nýju
reglugerðinni er heiðarlegum
bændum sigað á þá sem selja
framhjá, þar sem aukin sala
framhjá sölukerfinu orsakar bæði
minni löglega sölu og lækkun
beinna greiðslna.
Fullvirðisréttur geymdur í
banka
Annað sem hægt var að gera en
ógert látið, er að gefa fjárbændum
og mjólkurframleiðendum kost á
að frysta fullvirðisrétt án þess að
selja hann frá lögbýlinu og án þess
að eiga á hættu að verða af með
hann. Þó þannig að menn fái
réttinn aftur, jafnvel eftir eitt ár,
t.d. ef þeirselja jörðina. Þettagæti
t.d. hentað fólki sem komið er á
eftirlaun og kannski vill vera áfram
í sinni íbúð og ekki skerða réttindi
(hlunnindi) og þar með verðgildi
bújarðarinnar. Þetta er hægt að
gera og þarf nauðsynlega að gerast
nú í sumar.
Nú er boðið upp á að ríkið kaupi
upp fullvirðisrétt eins og í fyrra.
Slík tilboð henta ekki öllum þótt
þeir séu til með að hætta kjötfram-
leiðslu að mestu eða öllu leyti.
Byggðamálin verða að fylgja
með
Fólk í sveitunum sýnist vera orðið
alltof værukært varðandi stjórn-
valdsaðgerðir sem snerta það mið-
ur vel og varðandi stefnu í byggða-
málum. Vissulega er nú mál til
komið að dreifbýlisbúar láti frá sér
heyra svo að eftir verði tekið og
jafnframt að gera í því að koma
þeim sem með völdin fara í skiln-
ing um hvert stefnir og hverjar
afleiðingarnar verða. Það virðist
vera þónokkur misbrestur á, að
þeir háu herrar, sumir hverjir, hafi
áttað sig á, til hvers þeirra tilskip-
anir draga, enda verður því ekki
trúað að herrarnir séu vísvitandi að
gera fólk tekju- og eignalaust og
setja dreifbýlið í auðn.
Að hluta til hefur sjálft ríkisvald-
ið orsakað vandann, sem við er að
fást. í því sambandi má nefna:
* Afnám útflutningsbóta, sem
dynur yfir á versta tíma og
kemur til af því að pólitískan
vilja fyrir framhaldi vantaði.
* Framlög til Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins hafa verið
skorin niður um helming.
* Við fyrirheit í búvörusamn-
ingnum um stuðning Byggða-
stofnunar (við atvinnulíf
sveitanna), hefur ekki verið
staðið.
* Enn má nefna hið sívaxandi
atvinnuleysi, sem að hluta til
orsakast af stefnu núverandi
stjórnvalda og bitnar trúlega
þyngst á íbúum sveitanna. Og
svo er stefnt að auknum inn-
flutningi búvöru.
Eitt það nýjasta í málunum er að
EES-samningurinn opni fyrir mun
meiri innflutning mjólkurvara
heldur en látið hefur verið uppi til
þessa. Það þýðir verulega viðbót á
skerðingu framleiðsluréttar
mjólkur innan tíðar, ef þessi
óheillasamningur kemst í gildi.
Fyrir baráttu nokkurra bænda,
aðallega formanna búnaðarsam-
banda með Gunnar í Hrútatungu
og Guðbjart á Hjarðarfelli fremsta
í flokki, hefur ríkisvaldið nú
ákveðið að bjóða uppkaup á full-
virðisrétti með næstum sömu kjör-
um og í fyrra, en setur það skilyrði
fyrir hærra verðinu, kr. 550 fyrir kg
í fullvirðisrétti og kr. 5000 fyrir
ána, að viðkomandi hætti þá
kindakjötsframleiðslu.
Ýmsir hafa haldið því fram að
ekki eigi að blanda saman aðgerð-
um til aðlögunar kindakjötsfram-
leiðslu að innlendum markaði og
viðleitni til að viðhalda byggð í
sveitunum. Samkvæmt þeirri
kenningu hefur nú verið unnið.
Með aðgerðum þeim sem nú eru í
gangi er augljóslega aðeins horft á
fyrrnefnda þáttinn. Það er horft
fram hjá byggðaþættinum. Hins
vegar er það mín skoðun og
margra annarra að þessir tveir
þættir séu svo samtvinnaðir að
engin lausn - engar aðgerðir geti
orðið viðunandi nema horft sé á
báða þættina jafnt.
Ef dreifbýlisbúar berjast ekki
fyrir hagsmunum sínum sjálfir, þá
gerir það enginn. Ef dreifbýlisbúar
berjast ekki fyrir byggðaþættinum
sjálfir þá gera það varla aðrir.
Stuðningur ýmissa annarra er hins
vegar nokkuð vís. Ekki er annað
sýnilegt en að með síðustu aðgerð-
um og boðuðum aðgerðum sé öxin
reidd að byggðinni og að þetta sé
raunverulega dauðadómur yfir
henni. Hið eina sem sjáanlega
vinnur gegn því er atvinnuleysið í
þjóðfélaginu, sem er orðið allmik-
ið og stórvex ef EES samningur
verður samþykktur.
Rósmundur G. Ingvarsson er bóndi á
Hóli í Lýtingsstadahreppi.