Freyr - 01.02.1994, Blaðsíða 12

Hrossarœkt og arðsemi
Erindi. flutt á samráðsfundi Fagráðs í hrossarœkt
12. nóvember 1993
Sveinbjörn Dagfinnsson, ráðuneytisstjóri
Óyggjandi heimildir eru fyrir því að hesturinn var meðal þeirra húsdýra sem iandnáms-
menn fluttu með sér til íslands í uppphafi fastrar búsetu í landinu. Engar heimildir hata
fram komið um innflutning síðar á hrossum, hvorki afsama kyni eða öðrum.
Hesturinn hefur öllum öörum
húsdýrum fremur lagað sig að að-
stæðum í landi okkar, þannig að
segja má að nái hann í fóður, þó að
rýrt sé, og finni hann skjól fyrir
illviðrum þó að utan veggja sé, þá lifi
hann af við þau kjör sem landið
býður. Heilbrigði stofnsins er ein-
stætt. Þannig þekkjast ekki í hross-
um alvarlegir smitsjúkdómar.
Hesturinn á sinn stóra hlut í því að
þjóðin lifði hér af myrkar aldir, en
hungur og harðindi surfu að stofnin-
um og talið er að í lok móðuharð-
inda hafi aðeins verið í landinu um
átta þúsund hross. Af þeim hópi eru
hross okkar í dag. Gæði og eðlis-
kostir íslenska hrossastofnsins réð-
ust um aldir mest af vali náttúrunnar
sjálfrar. Landfræðilegar aðstæður
áttu þó hlut að því að innan stofnsins
mynduðust kyn sem höfðu ríka sam-
eiginlega erfðaeiginleika. Maðurinn
hefur vissulega, einkum á síðustu
áratugum, átt hlut að ræktun kynja
með ríkjandi sameiginleg einkenni,
má þar t.d. nefna Kirkjubæjarhross,
Sleipniskyn frá Uxahrygg,
Hindisvíkurhross, Skuggafélagið og
Fjallablesakyn.
Staða hrossabúskaparins.
Hér skal ekki dvalið við hugleið-
ingar um hlut hestsins í sögu þjóðar-
innar sem þarfasta þjónsins, heldur
horfið beint að því að huga að stöðu
hrossabúskapar og hvers megi vænta
í nálægri framtíð fyrir hrossabændur
og takmarkast viðfangsefnið við
lífhross.
Árið 1983 gerðu Bjarni Guð-
mundsson og Egill Bjarnason athug-
Sveinbjörn Dagfinnsson.
anir á stærð og dreifingu hrossa-
stofnsins, afurðum og markaðs-
möguleikum. Hross voru mörg í
landinu fram yfir miðja öld. Flest
hafa hrossin verið talin árið 1943, þá
61.876 hross. Eftir það tók hrossum
að fækka og árið 1963 eru þau talin
vera 29.536. Árið 1984 töldust þau
52.000, þ.e. þeim hafði fjölgað um
23.000 á þessu 20 ára tímabili. Árið
1984 voru ásett folöld í landinu 3.800
en árið 1992 voru þau 7.050. Fjölgun
í ásettum folöldum er því 86% frá
árinu 1984. Við athugun á því hvern-
ig hrossastofninn skiptist á eigendur
fyrir tíu árum, töldust 25% hrossa
vera í eigu þéttbýlisfólks en 75% í
eigu bænda. Egill og Bjarni komust
að þeirri niðurstöðu að til þess að
tryggja lífhrossamarkaðinn og end-
urnýjun hans innan lands og utan,
þyrfti heildarhrossafjöldi í landinu
að vera í kringum 43.000 hross, auk
hrossa sem færu til slátrunar sem
mætti reikna með að væru 4 og 5
þúsund folöld og 2800 fullorðin
hross. I dag munu vera um 75 þús-
und hross í landinu.
Leiðbeiningastarfsemi
í hrossarœkt.
Hrossabændur hafa í hart nær
heila öld notið leiðsagnar ráðunauta
í hrossarækt.
Störfin hafa til fjölda ára að
stórum hluta falist í ættbókafærslu
hrossa og í heimsóknum ráðunauta á
héraðasýningar og landssýningar,
þar sem þeir hafa stjórnað dómstörf-
um og að mestu ráðið um niðurstöð-
ur dóma. Auðvitað hafa menn af
slíku mátt sjá og vita hvað væri mest
metið, þannig að hægt væri að hafa
til eftirbreytni. Samt finnst ýmsum
að í það minnsta til skamms tíma
hafi á skort um markmiðssetningar
af hálfu leiðbeiningaþjónustu í
hrossarækt. Pað hefur einnig of
lengi skort á margvíslegar heimildir,
leiðbeiningar og fræðslu, sem rækt-
unarmönnum mætti að gagni verða,
en þar horfir nú til hins betra og á ég
þá við rit þau sem út hafa komið
síðustu ár á vegum BÍ um hrossa-
rækt.
Almenn samstaða er um að árang-
ur megi mikinn sjá af hrossaræktar-
starfi liðinna áratuga. Ég ætla ekki
að gera hér neina úttekt á því, en rétt
er að þakka það sem áunnist hefur.
Hross eru talin jafnbetri en þau áður
voru, en ef til vill eru dvínandi sér-
kenni einstakra kynja innan stofns-
60 FREYR - 3*94