Freyr - 01.02.1994, Blaðsíða 24

framleiðslu. Hún skilaði 9035 kg af
mjólk með 3,30% próteini eða 298
kg af mjólkurpróteini og 4,12% fitu.
Þessi kýr var einnig í hópi afurða-
hæstu kúnna árið 1992 þegar hún
mjólkaði 8706 kg af mjólk. Þessar
þrjár kýr voru þær einu sem skiluðu
yfir 9000 kg af mjólk árið 1993. Flest
mælir með að eðlilegra sé að bera
kýrnar saman á grunni mjólkur-
próteins en þar eru áðurnefndar
þrjár kýr einnig hæstar með þeirri
undantekningu að Gana 430 í Holts-
seli skýst upp á milli þeirra í annað
sætið en hún skilaði 307 kg af mjólk-
urpróteini en hún mjólkaði 8782 kg
með 3,49% próteini.
Breyting á kynbótamati
Eins og rækilega var kynnt á síð-
asta ári var kynbótamati í nautgripa-
rækt breytt á síðasta ári. í stað kyn-
bótaeinkunna þeirra sem áður voru
reiknaðar út frá leiðréttum afurðum
í samanburði við búsmeðaltal á við-
komandi búa á hverjum tíma var
tekið upp kynbótamat eftir einstak-
lingslíkani. Þetta er mun nákvæmari
og betri aðferð til kynbótamats, þó
að útreikninslega sé hún verulega
flóknari og því vandasamara að
rekja einstakar niðurstöður ná-
kvæmlega. Þessar nýju aðferðir voru
mjög vel kynntar á síðasta ári í grein-
um sem Agúst Sigurðsson, sem unn-
ið hefur að uppbyggingu hins nýja
kerfis, skrifaði bæði í Frey og Naut-
griparæktina. Ég vísa til þessara
greina fyrir þá sem vilja kynna sér
málið frekar.
Hér er sérstök ástæða til að leggja
áherslu á að grunni kynbótamatsins
var einnig breytt á þann veg að eldri
kynbótaeinkunn var einkunn sem
var einvörðungu byggð á mjólkur-
magni. Hin nýja einkunn byggir hins
vegar á magni mjólkurpróteins með
þeirri viðbótarkröfu að próteinhlut-
falli mjólkur verði haldið uppi, en til
að tryggja það verður að leggja
sérstakt vægi á próteinhlutfallið
vegna óhagstæðs sambands á milli
magns og hlutfalls próteins í mjólk.
Þess vegna geta komið fram umtals-
verðar breytingar fyrir einstaka gripi
frá eldra mati ef þeir hafa óeðlilega
lágt eða hátt próteinhlutfall. í töflu 4
er gefið yfirlit um einkunnir eftir
nýja kynbótamatinu og er þar ann-
ars vegar gefin einkunn nautanna
fyrir mjólkurmagn og hins vegar
heildareinkunnin. Eins og sjá má er
yfirleitt mjög náið samband á milli
eldri einkunna og einkunnar fyrir
mjólkurmagn. Áhrif próteinhlut-
falls geta hins vegar oft haft veruleg
áhrif gagnvart heildareinkunn.
Til að menn átti sig betur á þess-
um mun vil ég benda á örfá dæmi. I
árgangi nauta frá 1981 stendur
Dreki 81010 með mjög háa mjólkur-
einkunn eða 120 en Hólmur 81018 er
með 109. Dætur Dreka hafa fremur
lágt próteinhlutfall en Hólms hins
vegar eitt það hæsta sem dæmi eru
um og þess vegna snýst röðun þeirra
alveg við í heildareinkunn sem er
108 hjá Dreka en 119 hjá Hólmi.
Annað hliðstætt dæmi er í næsta
árgangi. Kópur 82001 gefur með-
alkýr varðandi mjólkurmagn, hefur
101 í einkunn þar, en Jóki 82008
gefur ákaflega mjólkurlagnar kýr og
hefur 120 í einkunn fyrri mjólkur-
magn, Kópsdætur gefa próteinauð-
uga mjólk en Jókadætur fremur
snauða þannig að í heildareinkunn
dregur mjög saman með þeim,
Kópurfær 107 en Jóki 114íeinkunn.
Eitt allra skýrasta dæmið er nautið
sem efst stóð á síðasta ári, Bassi
86021, en það gefur vart meira en
meðalkýr mælt í mjólkurmagni þar
sem einkunn hans er 103 en mjólk
þeirra er ákaflega próteinauðug
þannig að heildareinkunn hans
hækkar í 112. Þessum mun er nauð-
synlegt að gera sér glögga grein fyrir
þegar verið er að bera saman eldra
og nýtt kynbótamat.
Hér er ekki ástæða til að fjölyrða
um einkunnir eldri nautanna, en
samanborið við þær einkunnir sem
fyrst voru birtar í fyrra úr kynbóta-
matinu hafa einkunnir þeirra flestra
færst nær því sem áður var þekkt.
Þarna koma skýrt fram verulegir
veikleikar Forks 76010 og Mjölnis
77028 gagnvart próteinhlutfalli þó
að þeir standi sterkir, sérstaklega
Mjölnir, í mjólkurmagni. Tvistur
81026 sýnir þarna allnokkra yfir-
burði fram yfir önnur naut.
Þegar kemur að þeim árgöngum
nauta sem enn eru í notkun, eða eru
enn að eignast kálfa, þá eru yfir-
burðir árgangsins frá 1984 mjög
skýrir og einkum er útkoma Suðra
84023 mjög glæsileg. í árgangi nauta
frá 1985 stendur Skíði 85002 mjög
sterkur en hann hefur að vísu mjög
lága eikunn fyrir fituprósentu.
Austri 85027 er þó efstur úr þessum
hópi og hátt próteinhlutfall í mjólk
dætra hans lyftir honum umtalsvert.
Skellur 85006 sýnir einnig mjög góða
útkomu.
Afkvœmadómar
Nautin sem komu úr afkvæma-
dómi á síðasta ári eru fremur jöfn í
einkunnum. Þau fjögur sem valin
voru sem nautsfeður halda öll fyrra
dómi. Þegjandi 86031 er sá þeirra
sem mest styrkir sinn dóm, sem er
bending um að þar séu kýr sem
frekar sæki sig þegar þær eldast og
vegna sterks dóms í ýmsum öðrum
þáttum er hann því áreiðanlega
áhugaverður, en rétt er að minna á
að hann hefur lága einkunn fyrir
fituprósentu þannig að þess má
vænta að dætur hans verði undir
meðaltali fyrir þann eiginleika. Listi
86002, sem er hálfbóðir Þegjanda,
en báðir eru þeir synir Króks 78018,
hefur einnig fremur styrkt sinn dóm
og hans veikleiki er sá sami. Þráður
86031 heldur nánast óbreyttum
dómi. Viðbótarupplýsingar sýna að
Bassi 86021 er alls ekki meira en
meðalgripur gagnvart mjólkur-
magni, en hans gífurlega sterki þátt-
ur er hið háa próteinhlutfall í mjólk
dætra sem skipar honum í efstu
stöðu í árgangi sínum. Önnur naut
sem fengu notkunardóm á síðasta
ári eru tæpast verulega áhugaverð til
frekari nota nema helst Landi 86025
og Borgfjörð 86018, en vísað er til
skrifa á síðasta ári um kosti og galla
dætra hans.
Allstór hópur nauta kemur nú úr
afkvæmarannsókn og vil ég hér á
eftir víkja örfáum orðum að þeim
nautum sem ætla má að geti komið
til áframhaldandi notkunar en þegar
þetta er skrifað hefur nautgripa-
ræktarnefnd ekki enn gengið frá
endanlegum dómi nautanna.
Ný naut úr atkvœmarannsókn.
Sómi 87001 er frá Brúnastöðum í
Hraungerðishreppi sonur Gegnis
79018 og dóttursonur Bróður 75001.
Dætur hans virðast meðalkýr til af-
urða en í skoðun virtust þetta sterk-
legar kýr að gerð og fremur vinsælar
72 FREYR - 3*94