Freyr - 15.03.1994, Blaðsíða 13

KflRTÖFlURflEKT II
Kartöfluafbrigði
Magnús Óskarsson, Hvanneyri
Á nœstunni er líklegt að íslenskir kartöflubœndur lendi í harðri samkeppni við útlenda
bœndur. Það verður erfið orusta, m.a. vegna þess að í flestum löndum Evrópu er auðvelt
að fá miklu meiri uppskeru af kartöflum af sama flatarmáli en á íslandi. En stríðið er ekki
tapað, því að ýmislegt er íslenskum bœndum í hag.
Magnús Óskarsson.
Gömlu góðu afbrigðin.
Helsta von íslenskra kartöflu-
bænda er að framleiða kartöflur,
sem neytendur sækjast eftir, jafnvel
þó að þær innlendu verði dýrari. Það
er því höfuðnauðsyn að bændur
vandi framleiðsluna.
Líklega vilja flestir íslendingar
heldur gömlu kartöfluafbrigðin;
Rauðar íslenskar, Gullauga og
Helgu, en aðra kartöflur og það er
hagur bænda að verða við þeim
óskum. Þetta er að því leyti auðveld-
ara en áður, að hjá Rannsóknastofn-
un landbúnaðarins hefur tekist að
hreinsa sjúkdóma úr þessum af-
brigðum með vefjaræktun ( Ólafur
G. Vagnsson og Sigurgeir Ólafsson,
1992).
Á Norðurlöndum hafa frá gamalli
tíð varðveist afbrigði, eins og Rauð-
ar íslenskar og Gullauga, sem að
uppruna er úr heimkynnum
kartaflnanna í Ameríku og lærðir
kynbótamenn hafa ekki mótað.
Kartaflan (Solanum tuberosum)
kom fyrst til Evrópu á 16. öld og til
íslands upp úr miðri 18. öld. í>að veit
enginn hvort Rauðar íslenskar eru
afkomendur kartaflnanna sem
Björn í Sauðlauksdal og Hastfer
barón fluttu til landsins 1758 eða ’59,
en það er ekki ólíklegt. Eins og áður
segir telja flestir gömlu afbrigðin
vera góðar matarkartöflur, enda eru
þær árangur úrvals sem staðið hefur
í mörg hundruð ár, fyrst í Andes-
fjöllum og síðar í Evrópu. Norræni
genbankinn hefur skrásett yfir 200
slík afbrigði. L. Roer ( 1992 ) telur
líklegt að unnt verði að fá hærra verð
fyrir kartöflur af þessum gömlu af-
brigðum. Ástæðan er sú að nú á
tímum þvinga kynbótamenn erfða-
vísum úr skyldum tegundum inn í ný
afbrigði af kartöflum, aðallega til að
auka mótstöðuafl þeirra gegn
sjúkdómum. Hugsanlega spillir
þessi tegundablöndun bragðgæðum,
enda telja margir að nýju afbrigðin
hafi ekki hið rétta kartöflubragð.
Hér á íslandi hafa áratugum sam-
an verið gerðar tilraunir með fjölda
afbrigða. Gullauga og Rauðar ís-
lenskar hafa samt sem áður lengi
verið algengustu afbrigðin og eru
það enn. Það er vegna þess að neyt-
endur óska ekki eftir breytingum.
Síðustu áratugina hafa Helga, Bintje
og Premiere haft nokkra markaðs-
hlutdeild.
Á Hvanneyri hafa verið gerðar
tilraunir með kartöfluafbrigði um
nokkurra ára skeið, þó að aldrei hafi
sú starfsemi verið umfangsmikil.
Verður hér gerð grein fyrir nokkrum
afbrigðum, sem reynd hafa verið og
ætla má að séu áhugaverð fyrir kart-
öfluræktendur.
Umsögn um kartöfluafbrigði.
Rauðar íslenskar hafa ef til vill
Kartöflur undir plasti á Hvanneyri. (Ljósm. M.Ó.).
6*94 - FREYR197