Freyr - 01.05.1994, Blaðsíða 19

Nýtt íbúðarhús í Porpum í Steingrímsfirði, byggt árið 1992, eingöngu úr
heimaunnum rekaviði af Gálmaströnd.
ur í Mýra- og Borgarfjarðarsýslum
áttu einnig rekaítök þar (6).
Samkvæmt rekaskrá Helga-
fellsklausturs frá 1355 átti klaustrið
15 reka í Strandasýslu og Þing-
eyraklaustur átti þar 9 viðarreka
samkvæmt rekaskrá frá 1250 (7).
Erfiðir flutningar á reka.
Rekaviður af Ströndum var fyrr-
um fluttur til margra aðliggjandi
héraða, oft um langa vegu. Mest var
hann fluttur á landi og var þá ekki
um annan flutningsmáta að ræða en
að flytja hann á hestum. Voru þá sett
tvö tré á hvern hest, bandi brugðið
utan um tréð, þannig að þriðjungur
trésins var fyrir framan, en tveir
þriðju að aftan og síðan lyft til
klakks. Hvíldi þá fremri hluti trésins
alveg á hestinum, en sá aftari dróst
með jörð. í Barðastrandarsýslu voru
þessar klyfjar kallaðar drögur. Að
sjálfsögðu hafa því verið mikil tak-
mörk sett hvað hægt var að leggja á
hvern hest.
Ur Djúpi og Barðastrandarsýslu
var algengt að farnar væru viðar-
ferðir á nyrstu bæina í Strandasýslu,
Dranga og Ófeigsfjörð. Voru þá
farnar Meyjardalsheiði, sem liggur
frá Dröngum að hluta til yfir
Drangajökul og niður í Skjaldfann-
ardal, eða Ófeigsfjarðarheiði, sem
liggur frá Ófeigsfirði yfir í Hraundal
á Langadalsströnd. Þessar heiðar
voru taldar vera um þingmannaleið
milli byggða. Síðan lá leiðin áfram
suður yfir Kollafjarðar- eða Þorska-
fjarðarheiðar suður að Breiðafirði.
Þeir sem bjuggu austast í Barða-
strandarsýslu eða í Dalasýslu sóttu
viðinn innar í Strandasýslu og fóru
þá Tröllatungu- eða Steinadalsheið-
ar. Dæmi munu hafa verið um það
að farnar hafi verið viðarferðir úr
Borgarfirði, norður yfir Holta-
vörðuheiði í Hrútafjörð (8).
Eitthvað mun hafa verið um að
rekaviður hafi verið fluttur á sjó og
eru ýmsar heimildirtil um það. Voru
þá trén bundin saman í fleka sem
róið var fyrir, eða jafnvel siglt (9).
Aður fyrr var rekaviðurinn notað-
ur til allra hluta, þar sem timburs
þurfti við. Gnægð timburs dugði þó
ekki til að húsakostur á Ströndum
væri betri en annars staðar, heldur
þvert á móti. Þegar Eggert Ólafsson
ferðaðist um Strandir 1754 segir
hann að Strandamenn séu harla lé-
legir húsasmiðir og segist naumlega
nokkurs staðar hafa séð jafnilla
hýsta bæi og á Ströndum, einkum þó
norðan Trékyllisvíkur. Og síðan
segir hann: „Viðinn nota menn alls
staðarí óhófi. Honumereytt eins og
menn framast geta, en ekkert hirt
um seinni tímann" (10).
Aftur á móti fá Strandamenn
betra orð fyrir smíði á alls kyns
búshlutum og segir Eggert að smíð-
isgripir manna úr Steingrímsfirði og
Trékyllisvík séu einkum rómaðir.
Og Ólafur Olavíus sem ferðaðist um
Strandir um tuttugu árum síðar seg-
ir, þegar hann fjallar um rekaviðinn:
„Strandamenn smíða úr honum
báta, keröld, ausur, skálar, matarföt
stór og smá, öskjur, skrínur, trog,
könnur og aska“- og ennfremur: „Á
næstum hverju sumri fara Stranda-
menn söluferðir með smíði þessa
suður á land og allt til Alþingis.
Flytja þeir varninginn á hestum yfir
fjöll, dali og ár, því að engin eru
flutningaskipin. En allt um þessa
erfiðleika svarar það þó kostnaði“
(“). Síðan fer Olavíus nokkrum orð-
um um verðlag á hinum ýmsu hlut-
um. Á þessu sést hvað rekinn og
nýting hans hefur verið stór þáttur í
lífsbjörg manna á þessum slóðum.
Hann er notaður við allar byggingar,
reyndar í óhófi og hann er notaður í
smíði allra búsgagna, bæði til heima-
nota og til sölu. Frá honum stafar
mikið af þeim gjaldmiðli, sem hægt
er að kaupa fyrir það sem ekki er
framleitt á búunum sjálfum.
Uppruni rekaviðarins.
En eftir hvaða leiðum koma nú
þær guðs gjafir sem Oddur biskup
talaði um á sextándu öld ? Ýmir hafa
getum að því leitt, m.a. Oddur bisk-
up, þar sem hann segir: „En hvort
hann kemur frá auðnum hins nálæga
Grænlands eða alla leið frá einhverj-
um árósum Noregs er mér allsendis
ókunnugt" (i:).
Árið 1991 birti dr. Ivar Samset,
fyrrum prófessor við Norska land-
búnaðarháskólann í Ási ritgerð í
tímariti rannsóknarstöðvar háskól-
ans í skógfræðum „Skogforsk", sem
hann kallar „Naturens egen trans-
portteknik löste et ressursproblem“.
Þar segir hann frá rannsóknarferð
sinni á rekafjörur í Strandasýslu og á
Jan Mayen sumarið 1990 og frá
kenningum sínum um uppruna reka-
viðarins á þessum stöðum. I rann-
sóknum sínum gerði hann magn-
ákvarðanir á einstökum stöðum,
aldursgreindi nokkuð af rekavið og
tók sýni til tegundagreininga, sem
síðan voru rannsökuð í trjátækni-
deild Norska landbúnaðarháskól-
ans.
I Skjaldarbjarnarvík gerði Samset
mælingar á magni rekans. Komst
hann að þeirri niðurstöðu að árlegt
viðarmagn þar væri að meðaltali 38
rúmmetrar pr. ha í fjörunni. Af
rekaviðnum reyndust 42% vera
9*94 - FREYR 331