Freyr - 01.05.1994, Blaðsíða 26

Verndum hreinleika
íslenskra afurða, fymhiuti
Sigurður Sigurðarson, dýralœknir
Hreinleiki íslenskra matvœla er dýrmœt auðlind. Staðsetning íslands veldur því, að gróður
vex hœgar hér en sunnar á hnettinum og tegundir eru fœrri. Þetta stuðlar að því að hér
þrífast ekki ýmsir jurtasjúkdómar eða meindýr, sem valda búsifjum sunnar í álfunni.
Einangrun landsins og aðgát við inn-
flutning á sinn þátt í því að við erum
laus við ýmsa sjúkdóma sem gætu
þrifist hér. Við notum því minna af
varnarefnum, lyfjum og eitri, en
flestar aðrar Þjóðir. Það skiptir máli
fyrir gæði matvæla og heilsu almenn-
ings. Mælingar á íslenskri mjólk og
kjöti nauta, kinda, hrossa og svína,
sem gerð hefur verið af yfirdýra-
lækni o.fl., sanna þetta og sýna, að
óæskileg efni mælast alls ekki eða
eru langt undir leyfilegum mörkum.
Það tryggir heilnæmar afurðir og
gefur okkur forskot í framleiðslu
vistvænna afurða til sölu erlendis.
Hreinleikinn er dýrmæt auðlind sem
við megum ekki spilla vegna heilsu
fólksins til lengri tíma litið. Heimur-
inn er farinn að kalla eftir slíkum
matvælum. Þetta getur breyst fljótt
eins og nú horfir, ef slakað yrði á
vörnum gegn smitsjúkdómum með
bindandi viðskiptasamningum við
útlönd (EES, GATT, „ESB“ og
NAFTA). Hingað bærust skaðvald-
ar fyrir gróður og smitsjúkdómar í
búfé, sem spilltu ímynd íslenskra
afurða.
Smitefni berast á ýmsan hátt:
Smitefni, hættuleg dýrum, fólki
og gróðri, berast á milli fjarlægra
svæða og landa á ýmsan hátt. Fjöl-
mörg dæmi eru þekkt um smitburð
síðustu ár þrátt fyrir allar framfarir í
sjúkdómaleit og sjúkdómavörnum.
Smitefnin berast fyrst og fremst:
1) með lifandi dýrum og gróðri
jarðar
2) með matvælum úr dýraríkinu
3) með dýrafóðri
4) nteð óhreinum hlutum
5) með fólki
Afskekkt lega landsins og varkár
stefna í innflutningsmálum í áratugi
hefur verið okkur góð vörn. Þess
vegna eru íslensk dýr ennþá laus við
flesta smitsjúkdóma, sem algengir
eru og landlægir í Evrópu. Sumir
þeirra eru hættulegir fyrir fólk svo
sem hundaæði og margir aðrir veiru-
og bakteríusjúkdómar.
Nýir smitsjúkdómar gœtu
valdið stórfelidu tjóni
íslensk dýr eru veik fyrir nýjum
smitefnum:
Islensk dýr hafa að mestu verið
einangruð frá landnámstíð. Þau hafa
ekki „sjúkdómareynslu", hafa ekki
aðlagast nema fáum smitsjúkdóm-
um og eru viðkvæmari en dýr frá
svæðum erlendis þar sem landlægir
eru margir skæðir sjúkdómar. Næm-
ið hefur komið í ljós þegar smitefni
hafa borist til landsins og eins þegar
dýr hafa verið flutt til útlanda
(dæmi: kverki og inflúensa hrossa).
Meinlausir sjúkdómar erlendis,
sumir jafnvel ósýnilegir þar, hafa
orðið að landplágum hér (dæmi:
mæðiveiki í sauðfé). Við höfum
samt verið heppin að fá ekki þá
verstu eins og gin- og klaufaveiki,
smitandi fósturlát í kúm, hundaæði,
svínafár, hænsnapest, skæðar
salmonellategundir eða hestainflú-
ensu. Þennan lista mætti lengja með
nokkrunt tugum mjög alvarlegra
sjúkdóma og mörg hundruð öðrum,
sem gætu borist hingað með smit-
menguðum vörum, dýrum eða fólki
og fötum þess, sem óhreinkast hefur
af dýrum erlendis. Nýlega var heill
kassi af notuðum og óhreinum bún-
aði íslensks hestamanns, sem kom
frá útlöndum, stöðvaður í tolli hér.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem slíkt
finnst. Enginn vafi var um smit-
hættu. Til eru hestamenn sem leyfa
sér að hafa það að gamanmálum, að
þeir hafi sloppið í gegnum tollinn
með óhreina strigaskó og fleira
vegna þess að tollverðir taki aðeins
það sem hafi „reið-“ í nafni (reiðföt,
reiðtygi, reiðstígvél o.fl.). Hugsa
þessir menn ekki um þær skelfilegu
afleiðingar sem hlotist gæti af kæru-
leysi þeirra? Skilja þeir ekki að heil-
brigði íslenska hestsins er ómetan-
leg? Hestamenn, standið á verði
gegn svona ábyrgðarleysi. Mikið er í
húfi.
Ýmsir hrossasjúkdómar gœtu
orðið mjög afdrifaríkir.
Eins og hrossabúskap er háttað
hér á landi gætu smitsjúkdómar, sem
bærust hingað, orðið mjög alvarlegir
og stöðvað sýningar, hrossaverslun
og flutning í og úr beitilöndum. Þeir
gætu einnig spillt fyrir útflutningi
338 FREYR - 9'94