Freyr - 01.05.1994, Blaðsíða 34

fæðulind ýmissa lífvera og sveppa í
jarðveginum og er þá talað um að
plönturnar brotni niður. Pað tekur
jurta- og dýraleifar langan tíma að
brotna alveg niður, en meðan á nið-
urbrotinu stendur losna stöðugt nyt-
samleg efni fyrir lifandi plöntur.
Samtímis bindast efnin sem losna,
við köfnunarefni úr andrúmsloftinu.
Leifar dauðra plantna og dýra virka
því, ásamt lifandi lífverum jarðvegs-
ins, sem áburður fyrir plötnurnar.
Þannig gengur þetta fyrir sig í nátt-
úrunni og þannig getum við látið
ferlið ganga í garðinum. Jarðvegur
sem er auðugur af lífrænum efnum
harðnar (skorpnar) ekki eins og leir-
kenndur jarðvegur og heldur raka
betur en sandjarðvegur. Lífræn
ræktun er háðari góðri jarðvegs-
byggingu en hefðbundin ræktun, þar
sem plönturnar þurfa að sækja
lengra eftir næringarefnum. Oskin
um sem besta jarðvegsbyggingu er
ástæða margra þeirra ræktunarað-
gerða sem gripið er til í lífrænni
ræktun.
3.1. Jarðvinnsla
I lífrænni ræktun er lögð áhersla á
að vinna jarðveginn hvorki of djúpt
né of mikið, sérstaklega innan org-
anisk biologíkrar ræktunar. í stað
þess að vinna jarðveginn djúpt er
reynt að stuðla að sem mestri um-
myndun plöntuleifa í jarðvegsyfir-
borðinu. Húsdýraáburður og annað
lífrænt efni er unnið grunnt niður, í
efstu 5-10 cnt jarðvegsins, til að
skapa ákveðið rotnunarlag. Dauðar
og rotnandi plönturætur skilja eftir
sig „göng“ í jarðveginum sem gera
hann loftríkan og lausan í sér. í sama
tilgangi eru ánamaðkar mjög mikil-
vægir. Samanlagt leiðir þetta til
góðrar jarðvegsbyggingar.
3.2. Jarðvegsbœtur.
Samsetning jarðvegsins er ekki
ætíð sem skyldi á ræktunarstaðnum,
en unnt er að bæta óheppilegan jarð-
veg með ýmsum ráðum. Sand-
jarðveg má bæta með íblöndun líf-
rænna efna, t.d. safnhaugamold,
húsdýraáburði og mómold. Þar sem
mómold er yfirleitt of súr, þarf jafn-
framt að kalka hana sé hún notuð í
miklu magni. Gott er að létta hrein-
an moldarjarðveg með vikri eða
grófumsandi. Markmiðiðeraðjarð-
vegurinn samanstandi bæði af líf-
rænum efnum og bergögnum af mis-
munandi kornastærð. Einnig má
bæta jarðveginn með fleiri aðgerð-
um. „Grænáburður“ bætir jarðvegs-
bygginguna auk áburðaáhrifa og
jarðvegsþakning hefur einnig já-
kvæð áhrif. Frost að vori og hausti
bætir einnig jarðvegsbygginguna,
þegar vatn frýs og þenst út í jarð-
vegsholunum.
3.3. „Grœnáburður"
Með „grænáburði" er átt við rækt-
un grænna jurta, sem unnar eru nið-
ur í efstu 5-10 cm jarðvegsins. Nota
má nýslegið gras af grasflötinni í
þessum tilgagni, en best er þó að sá
til sérstakra plantna í þessum til-
gangi, t.d. þegar beð eru „hvíld“ og
látin standa auð, eða þegar búið er
að uppskera mjög snemmsprottnar
tegundir. Til að koma að sem best-
um notum er æskilegt að þessar
plöntur séu sem fljótsprottnastar.
Belgjurtir (t.d. einær smári) er mjög
hentugar sem „grænáburður“, en á
rótum þeirra lifa ákveðnar bakteríur
og mynda þar litla hnúða. Þessar
bakteríur lifa samlífi með plöntun-
um og binda köfnunarefni loftsins
og skila því frá sér á formi sem
plönturnar geta tekið upp og
hagnýtt sér. Auk þess binst talsvert
köfnunarefni í hnúðunum, sem losn-
ar út í jarðveginn þegar hnúðarnir
rotna.
Með öðrum orðum þá berst mikið
af köfnunarefnisríku, lífrænu efni í
jarðveginn með „grænáburði“, sem
brotnar hratt niður en hefur lítil
áhrif á „húmusmagn“ jarðvegsins.
Hins vegar losnar um mikið magn
næringarefna og jarðvegsbyggingin
batnar verulega.
Þegar nytjaplönturnar eru rækt-
aðar í rúmgóðum röðum (t.d. kál og
gulrófur), er ekkert sem mælir gegn
því að sá „grænáburðarplöntum“ á
milli raðanna og hakka þær síðan
niður í efsta lag jarðvegsins, áður en
þær myndu hugsanlega ná yfirhönd-
inni. Sama á einnig við um ýmiss
konar fræillgresi. Ef til vill ætti ekki í
sjáflu sér að vera neitt takmark að
útrýma slíku illgresi, bara að halda
því í skefjum. í raun væri nær að líta
illgresið jákvæðum augum, þegar
unnt er að nota það til hagsbóta fyrir
jarðveginn.
3.4. Jarðvegsþakning.
Með því að þekja jarðveginn þar
sem hann stendur auður, t.d. þar
sem rúmt er á milli raða, er æskilegt
að vernda hann gegn slagveðri, en
fái það að lemja jarðveginn óhindr-
að getur það brotið niður jarðvegs-
holurnar og gert jarðveginn þéttan.
Ennfremur getur slík þakning
verndað jarðveginn gegn þurrki og
sprungumyndun í þurrkum, hún
dregur úr uppgufun vatns úr jarð-
veginum og getur dregið úr illgresi
I lífrœnni rœktun er lögd áhersla á ad vinna jarðveg hvorki ofdjápt ne' of mikid.
346 FREYR - 9 94