Freyr - 01.06.1994, Blaðsíða 21

Med framtiden i sikte
Svíar hafa gert ntargl til að hantla gegn hnignun byggðar í dreifbýli í landi sínu.
Myndin er af forsíðu bókar þar sent fjallað er unt það hvað franitíðin ntuni bera í
skauti sér og varðar dreifbýlið. Bókin er œtluð til nota í leshringjunt, en leshringir
þar sent hvers kyns rnál eru tekin til meðferðar, eru algengir víða á
Norðurlöndununt.
vötnum og margháttuð önnur hlunn-
indi.
- Þær eru sveitamenningin. sent
erl'itt er að skilgreina, en þar er m.a.
um að ræða hinar lifandi byggðir sem
slíkar með bæjunum. ræktuninni og
öðrum mannvirkjum sem gefa
sveitunum svip, lífshættir fólksins og
málfar, siðir þess og lífshættir.
Þær eru umhverfið sjálft í víðasta
skilningi orðsins; tryggt umhverfi
opið og laust við áþján og glæpi stór-
borganna. frjálst umhverfi þar sem
fara má um áhyggjulaust og ótruflað.
hreint umhverfí með grænum gróðri.
lifandi náttúru, án þrúgandi meng-
unar.
Jörgen Holte hvatti dreifbýiisfólk til
þess að trúa á mátt sinn og megin og
ganga djarft fram á móti straumi
aldarfarsins. Standa hiklaust vörð um
það sem einkennir lífsstfl fólks í hin-
um dreifðu byggðum. Gera sér glögga
grein fyrir þeim verðmætum sem
byggðirnar búa yfir og þær einar geta
varðveitt, svo sem málfar, siði og
venjur og önnur menningarleg verð-
mæti.
Mesta áherslu lagði hann þó á að
varðveita félags- og samvinnuanda
þann sem einkennt hefur fólkið í
hinum dreifðu byggðum. Þar hefur
andi samvinnu og samhjálpar jafnan
verið ineiri en annars staðar og ein-
staklingamir sýnt meiri dugnað í
verkum fyrir samfélagið. Hann kvaðst
óttast að fólkið í dreifbýlinu fjar-
lægðist gildi sveitasamfélaganna og
drægist um of til lífshátta borganna og
til stöðugt vaxandi einstaklings-
hyggju, að fruntkvæði og félagsandi
færu dvínandi og viljinn til samvinnu
og sjálfboðastarfa í þágu byggðanna
færi minkandi.
Undirstaöa framtíöarinnar.
Framtíðin verður að byggjast á
verðmætum (auðlindum) sveitanna.
Sveitimar hafa lifað á gæðum
landsins og því sem náttúran gefur.
Með því hafa þær lagt sitt til sam-
félagsins, jafnt efnisleg gæði sem
menningarleg, það eiga þær að gera
áfram, en við þurfum að breyta unt
hugsunarhátt og stefnu.
Sveitafólkinu hefur um of fundist
að það ætti nær eingöngu að hafa
framfæri sitt af framleiðslu matvæla.
Nú stöndum við hins vegar frammi
fyrir því að auðvelt er að sýna fram á
að reikningslega sé „ódýrara" að
flytja þessar matvörur inn og bændur
annarra þjóða vildu svo gjaman geta
framleitt meira og telja sig þurfa að fá
aukinn markað. En hvað mundi þá
tapast? Það er dæmi sem erfitt er að
reikna til enda. Sumir trúa því að það
væri þjóðinni til framdráttar að leggja
niður norskan landbúnað og flytja inn
öll matvæli, sumt jafnvel frá fólki
sem sjálft hefur ekki nóg að borða.
En landið yrði við það óumdeilan-
lega fátækara þegar allt væri með
reiknað sem þessu fylgdi. Sveitirnar
þurfa á fjölþættara atvinnulífí að
halda. Mikilvægur þáttur í því er að
sjálfsögðu að þjónustan fíytjist ekki
öll úr byggðunum heldur eflist þar og
verði sem fjölbreyttust.
Ennfremur að sveitimar efli þjón-
ustu sína við borgarfólkið og alla
aðra, erlenda og innlenda, sem sækja
vilja þær heim og njóta auðlindanna,
náttúru- og menningarverðmætanna.
sem þær búa yfir.
Jörgen Holte talaði í þessu sam-
bandi bæði um „Kultur- og miljöpro-
duksjon“ (menningar- og umhverfis-
framleiðslu). Slík „framleiðsla" ætti
ekki aðeins að verða hliðargrein held-
ur gæti hún orðið alvöru atvinnuveg-
ur.
Við eigum að bjóða fólki frá öðrum
þjóðum að njóta þess með okkur sem
við höfum sérstakt og greinir okkur
frá öðrum. Það væri ömurlegt ef allir
borðuðu sama hótelmatinn hvar sem
þeir koma í heiminum. Fólk sækist
eftir því upprunalega. Við verðum að
halda því og varðveita sérkenni okkar.
Þetta á við um náttúru landsins,
menningu fólksins og umhverflð í
hinum dreifðu byggðum. Þarna átti
Jörgen Holte ekki aðeins við venju-
lega ferðaþjónustu, heldur og allt ann-
að sem dreifbýlið hefur fram að bjóða
og ekki er að finna í borgarsamfé-
lögunum.
11 '94 - FREYR *13