Freyr - 01.07.1994, Blaðsíða 32

Steinefnaþarfir svína
Pétur Sigtryggsson
Tafla 1. Steinefnaþarfir svína, magn í FEs
Fullorðin svfn Smágrísir Ungir grísir Slátursvín 25-95 kg Slátursvín 50-95 kg
Calcium, g 8,08,5** 8,0 7,5 6,0
Fosfor, g 6,57,5** 6,5 6,0 5,0
Natríum, g 1,51,5 L5 1,5 1,5
Klór, g 2,52,5 2,5 2,5 2,5
Kalium. g 2,52,5 2,5 2,5 2,5
Magnesium, g 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4
Járn, mg 80 150*) 80 80 80
Kopar, mg 6 6 6 6 6
Magnan, mg 40 40 40 40 40
Zink, mg 100 100 100 100 100
Joð, mg 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
Selen, mg 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
* Af jámi þarf að vera að minnsta kosti 100 mg af léttuppleysanlegu jámi.
** í fóðri smágrísa sem færðir eru frá 3-5 vikna gamlir nægir 6,5g af kalcíum
og 6,0 af fosfór.
Heimild: “Svinets pasning”, bls. 65, Landbrugets Rádgivningscentcr, 1990.
Steinefni eru frumefni og fjöldi
þeirra hefur áhrif á þrif og fram-
leiðslugetu dýra. í Danmörku eru
12 af þessum steinefnum notuð í
töflur yfir fóðurþörf svína. Pessum
12 steinefnum er skipt í tvo hópa:
svokölluð makrósteinefni eða stein-
efni, sem verða að vera í talsverðu
magni í fóðri dýra og mikrostein-
efni eða snefilefni, sem aðeins þarf
lítið magn af í fóðri.
Makrosteinefni: kalsíum, fosfór,
natríum, kalíum, klór, magnesíum.
Snefilefni: járn, kopar, mangan,
zink, joð og selen.
Steinefni er víðsvegar í líkamanum
og hafa þýðingu fyrir margs konar
störf líkamans. Þannig eru steinefni
nauðsynleg fyrir efnaskipti í líkaman-
um, meðal annars þar sem steinefni
eru liluti af mörgum hvötum líkam-
ans. Einnig eru steinefni nauðsynleg
svo sem fyrir frjósemi, beinaupp-
byggingu, flutning á súrefni, myndun
fruma og margt fleira. Almennt má
segja að skortur á steinefnum valdi
litlum vaxtarhraða, mikilli fóðurnotk-
un, slæmu ásigkomulagi og frjósemis-
vandamálum.
Kalsíum
I líkama dýra er meira af kalsíum
en nokkru öðru steinefni. Um 1% af
líkamanum er kalsíum þar af er um
99% í beinum og um 1% í líkams-
vökvum.
Uppsog á kalsíum fer fram í ristlin-
um og aftast í smáþörmunum, en nýt-
ing á kalsíum er breytilegt eða frá 20-
60%.
Ýmislegt getur haft áhrif á nýtingu
kalsíum; meðal annars minnkar upp-
taka á kalsíum ef:
1. Kalsíum/fosfor-hlutfallið í fóðr-
inu er of hátt. en það á að vera
1,1-1,3.
2. Fytinsýra í fóðrinu en hún mynd-
ar óuppleysanlegt kalsíumfytat í
þörmunum.
3. Sýrustigið er of hátt eða innihald
þarmanna of lútarkennt.
4. Próteininnihald fóðurs er of lágt.
5. D-vítamínmagnið í fóðrinu er of
lágt.
Svínin geta þjáðst af skorti á
kalsíum þó að nægilegt magn sé af
kalsíum í fóðrinu, ef of lítið er af D-
vítamíni í fóðrinu eða skjaldkirtillinn
framleiðir of lítið magn af hormóninu
tyrosyn.
Ef lítið er af kalsíum í blóði dýra þá
losa þau kalsíum úr beinagrindinni.
Fyrsta vísbending um að of lítið af
kalsíum sé í blóðinu er krampakendur
samdráttur í vöðvum. Ef skortur á
kalsíum í blóði dýra er langvarandi,
verða beinin lin eða stökk. Þessu fylg-
ir oft helti og eymsli í beinum og af-
lögun á allri beinagrindinni eða með
öðrunt orðunt beinkröm. Beinkröm
getur líka stafað af skorti á D-vítamíni
og fosfór.
Of mikið magn af kalsíunt í fóðri
hindrar uppsog annara steinefna t.d.
zinks. Ef mikið rnagn af kalsíum er í
fóðrinu eða meira en 10 g kalsíum í 1
FEs, er hætta á að myndist óupp-
leysanleg kalsíum - fosfatsölt í þörm-
ununi.
Fosfór
Fosfór og kalsíum eru aðalhluti
beinagrindarinnar. Um 75% af fosfór
líkamans er í beinum og tönnum.
Fosfór er mikilvægur fyrir beinvefinn,
nýtingu orku fóðursins, flutning á
fitusýrum um líkamann og ntyndun
aminósýra og próteins. Ennfremur er
fosfór mikilvægur hluti kjamasýra.
Fosfór sýgst upp í þörmunum. aðal-
lega sem ólífrænn fosfór en aðeins lít-
ill hluti sýgst upp bundinn fitu. Kals-
ium/foissfór- hlutfallið ásamt D-vita-
míni hefur úrslitaáhrif á uppsog fos-
fórs í þörmunum og ristilnum. Lágt
sýrustig í smáþörmun og ristli örvar
uppsog á fosfór. Mikið magn af kalsi-
um eða meira en 10 g af kalsium í 1
FEs myndar óuppleysanleg kalsíum-
fosfórsölt í þörmunum. Einnig virðist
mikið magn af jámi, áli og magnan
hindra uppsog af forsór.
Skortur á fosfór veldur linum og
eftirgefanlegum beinum, beinbrotum
og litlum vaxtarhraða. í plöntum er
fosfór að mestu leyti bundinn fýtin-
sýru og myndar fýtinfosfor sem er
ómeltanlegur nema því aðeins að
hvatinn fytinase sé í viðkomandi
plöntu. Vegna þessa er nýting á fosfór
úr plöntum á bilinu 20-50%.
Natrium
Natrium er í jónaformi (Na+) utan
frumanna og ein af niikilvægustu
rafvökum líkamans en þeir hafa áhrif
á jafnvægi vökva í líkamanum. Einnig
flytja Na-jónir taugaboð til frumanna.
496 FREYR - n.U'ot