Freyr - 01.08.1994, Blaðsíða 28

Fóðurtegundir handa svfnum
Pétur Sigtryggsson.
Inngangur
Hér á eftir verður reynt að gera
grein fyrir helstu fóðurtegundunum
sem notaðar eru handa svínum. Til
hægðarauka er þessum fóðurtegund-
um skipt í þrjá flokka; kornfóður,
próteinfóður og annað fóður. Korn-
fóðrið hefur yfirleitt lágt prótein-
innihald. Próteinið í kornfóðri hefur
einnig lágt líffræðilegt gildi. Af lífs-
nauðsynlegum amínósýrum er það
einkum lysín sem lítið er af í pró-
teini kornfóðurs. Nota verður því
þessa tvo flokka fóðurtegunda sam-
an í fóðri svína.
Til þess að geta borið saman fóð-
urgildi mismunandi fóðurtegunda er
nauðsynlegt að hafa ákveðna við-
miðun varðandi orkugildi, eða
ákveðna orkueiningu. Þessi orkuein-
ing er norræna fóðureiningin (FE)
sem byggð er á þeirri orku sem er í
1 kg af byggi með 85% þurrefni, eða
í 850 g þurrefni byggs. 1 FE = 6,897
MJ eða 1650 kcal nettóorka.
Fóðureining (FE) tilgreinir það
magn fóðurtegunda sem gefur jafn-
mikla virka orku og 1 kg af byggi
með 85% þurrefni.
Þar sem norræna fóðureiningin,
eða FE, var upphaflega miðuð við
jórturdýr, en ekki við einmaga dýr,
kom fljótlega í Ijós að hún passaði
ekki alls kostar fyrir svín. Það er
einkum trénisríkar fóðurtegundir,
svo sem klíð, gras, vothey, grasmjöl
og ýmsir rótarávextir (kartöflur, róf-
ur, næpur), sem hafa lægri meltan-
leika hjá einmaga dýrum en jórtur-
dýrum. Þess vegna var talið nauð-
synlegt að hafa sérstaka orkuein-
ingu, eða fóðureiningu, fyrir svín
(FES).
A sama hátt og norræna FE er
miðað við þá orku sem jórturdýr fá
úr 1 kg af byggi, er 1 FES einnig
miðuð við þá orku sem svín fá úr 1
kg af byggi, þ.e.a.s. miðuð við I kg
af byggi með 85% þurrefni, eða 850
g þurrefni byggs. 1 FEs = 7,719 MJ
eða 1845 kcal nettóorka.
Ef bornar eru saman norræna fóð-
ureiningin (FE) og fóðureining fyrir
svín (FES) sést munur milli þessara
orkumatskerfa upp á 195 kcal nettó-
orku í I kg af byggi eða 11,8%.
Kornfóður:
Bygg
Bygg er sú korntegund sem reynst
hefur best sem svínafóður. Helsti
ókosturinn við bygg sem svínafóður
er hið lága lysíninnihald. Bygg frá
hinum ýmsu hlutum heims er mjög
breytilegt að gæðum, þess vegna er
nauðsynlegt að fóðursölufyrirtæki
séu vel á verði í þessum efnum. Ef
byggið er gott að gæðum þá er hægt
að nota það sem einu korntegundina
í fóðri eldissvína. I gyltufóðri er
talið hagkvæmt að nota bygg allt að
90% af FES og allt að 70% af FES
handa smágrísum og sláturgrísum.
Bygg það sem notað hefur verið
hér á landi undanfarin ár hefur að
miklum hluta verið afhýtt og valsað.
Þar er um að ræða trénissnauðari
vöru en heilt bygg.
Hafrar
Hafrar eru trénisríkari og fiturfkari
en hinar korntegundirnar. Ekki er
talið heppilegt að hafrar séu meira
en 20% af kornfóðrinu handa
eldisgrísum. Komið hefur í ljós að
mikið magn af höfrum í fóðri eldis-
grísa hefur óheppileg áhrif á fituna
og dregur úr átlyst grísanna. Þar sem
hafrar eru trénisríkir eru þeir hent-
ugir í fóðurblöndur handa gyltum.
Einnig eru hafragrjón oft notuð í
smágrísafóður einkum til að auka
innihaldið af lífsnauðsynlegum
fitusýrum.
í gyltufóðri er talið að hægt sé að
nota hafra allt upp í 80% af FES,
30% af FES handa smágrísum fram
að 5 vikna aldri og 50% af FE^
handa smágrísum frá 5 vikna aldri
og sláturgrísum.
Hveiti
Hveiti er gott fóður handa svínum.
Hveiti er orkuríkt, lystugt og með
lágt trénisinnihald og er þess vegna
hentugt í fóðurblöndur, einkum
handa smágrísum og sláturgrísum.
Varað er við að nota fínmalað hveiti
handa svínum.
Hveiti hefur aðeins minna af lysín
í en bygg. Þar sem trénisinnihald
hveitis er lágt geta komið fram melt-
ingartruflanir ef notað er mikið af
hveiti í fóðurblöndur.
I gyltufóðri má hveiti vera allt að
50% af FES og allt að 70% af FES í
fóðri smágrísa og sláturgrísa.
Hveitiklíð
Hveitiklíð er gott svínafóður.
Hveitiklíð er trefjaríkt og þess vegna
hentugt með fínmöluðu og trefjalitlu
korni. Hveitiklíð hefur hátt fosfórin-
nihald og er auðugt að B-
vítamínum. í gyltufóðri er talið að
hægt sé að nota hveitiklíð allt upp í
20% af FES, allt að 10% af FES
handa smágrísum fram að 5 vikna
aldri, allt að 20% af FES handa smá-
grísum 5 vikna og eldri og allt að
20% af FES handa sláturgrísum.
Rúgur
Rúgur er ágætt svínafóður ef hann
er óskemmdur. Rúgur er aðallega
framleiddur sem brauðkorn og úr-
gangurinn, sem oft er mjög lélegur
að gæðum, er seldur til fóðurs. Hafa
verður í huga að í rúgi er lítið af
amínósýrum og B-vítamínum. í
fóðri gylta getur óskemmdur rúgur
verið allt að 30% af FES, allt að
20% af FES handa smágrísum og
sláturgrísum fram að 40 kg þyngd
og allt að 40% af FES handa slátur-
grísum yfir 40 kg þyngd.
Maís
Maís hefur lægra líffræðilegt gildi
en hinar korntegundirnar vegna þess
að í maís er minna af amínósýrunum
lysín og tryptófan. Tilraunir hafa
sýnt að nota má maís sem einu korn-
tegundina í fóðri eldissvína, ef gefin
er aukaskammtur af próteini til þess
að bæta upp hið lága innihald maís-
ins af áðurnefndum amínósýrum.
Maís inniheldur lítið af tréni og er
því auðmeltanlegur. Maísinn inni-
532 FREYR- 15-16'9«