Freyr - 01.09.1994, Blaðsíða 6

FRfi RITSTJÓRN
Á vit nýrra tíma
Eitt áberandi einkenni nútímans er að losa beri
um hömlur og höft eftir því sem við verður
komið og draga úr opinberum afskiptum. Þung-
inn í þessum boðskap náði e.t.v. hámarki við fall
kommúnismans í Austur-Evrópu en þá kom
nöturlega í ljós hve ríkisafskipti af hagkerfi
þessara landa hafði leikið þau grátt. Fyrirbærin
„frjálsræði" og „stjórnun“ eiga þó eftir að takast
á í mannlegu samfélagi um ókomna tíð og mun
seint finnast hinn endanlegi gullni meðalvegur
milli þeirra.
Frá því fyrir miðja þessa öld og framundir hið
síðasta naut íslenskur landbúnaður mikillar
vemdar og framlaga hins opinbera. Það átti sín
eðlilegu rök á þeim tíma þegar því var komið á
en á frjálsræðistímum síðari ára stóðst það ekki
lengur. Opinber verðskráning búvara hefur verið
felld niður í mörgum tilvikum og átt annars
staðar undir högg að sækja. Á tímabili sóttu
ýmsir hagfræðingar, ekki síst meðal þeirra sem
starfa á vegum Háskóla íslands, hart að ís-
lenskum landbúnaði fyrir það að hann nyti óeðli-
legrar vemdar gagnvart innflutningi og að ís-
lenskar búvörur væru óhóflega dýrar í saman-
burði við sambærilegar vörur erlendar. Þessi
staða mótaði mjög þjóðfélagsumræðuna, þar sem
íslenskur landbúnaður var í varnarstöðu.
Gegn þessu var brugðist af hálfu landbún-
aðarins með fleirþættu átaki. Undir formerkjum
svokallaðrar þjóðarsáttar tók landbúnaðurinn á
sig kröfur um aukna framleiðni, ríkisvaldið af-
nam útflutningsbætur og lagði niður niður-
greiðslur en tók á móti upp beingreiðslur til
sauðfjár- og kúabænda samkvæmt greiðslu-
marki. í kjölfar þessa þrengdist staða margra
bænda, einkum sauðfjárbænda, en einnig urðu
aðrar búgreinar fyrir skakkaföllum vegna skipu-
lagsleysis í afurðasölu. Það beindi hins vegar
athyglinni að félagsmálakerfi landbúnaðarins og
sýndi að á það skorti að það gætti nógu vel
hagsmuna atvinnuvegarins. Meðal annars komu
upp þau sjónarmið að það þjónaði ekki lengur
tilgangi að íslenskir bændur hefðu með sér tvenn
heildarsamtök, Búnaðarfélag íslands og Stéttar-
samband bænda.
í framhaldi af því var farið að vinna að því að
sameina þessi samtök. Til að kanna hug bænda í
þeim efnum var efnt til skoðanakönnunar meðal
bænda á sl. vori um sameininguna og lýstu
87,7% þeirra sem afstöðu tóku sig fylgjandi
slíkri sameiningu. Á aðalfundi SB á Flúðum í
lok ágúst sl. og auka Búnaðarþingi í Árnesi í
Gnúpverjahreppi á sama tíma var sameiningin
síðan ákveðin. Enginn vafi er á því að sú
ákvörðun muni bæta ímynd landbúnaðarins
meðal almennings og verða rós í hnappagat land-
búnaðarins um að hann sé að taka til í eigin garði
og einfalda yfirstjórn sína.
Fleira hefur verið gert sem sýnir að íslenskur
landbúnaður ætlar að láta að sér kveða í
framtíðinni. Frá því á síðasta ári hefur verið í
gangi öflugt kynningarstarf landbúnaðarins í
fjölmiðlum. Þar hefur verið bent á hlut landbún-
aðarins í þjóðarbúskapnum, leiðréttar ýmsar
rangar fullyrðingar sem í gangi hafa verið um
hann og bent á að íslenskar búvörur séu gæða-
vörur, framleiddar í hreinu umhverfi. Slíkt kosti
að vísu nokkuð aukalega, en sé þess virði.
Að lokum er hér vert að nefna þá starfsemi
sem nú fer fram um að kynna hreinleika og holl-
ustu íslenskra búvara erlendis og ísland sem at-
hvarf fyrir þá sem sækja vilja á vit hinnar
óspilltu náttúru sér til heilsubóta. Þrjár ráðstefnur
hafa verið haldnar hér á landi á árinu um þetta
efni með erlendum fyrirlesurum, sem hafa lýst
miklum möguleikum sem hér er að finna í þess-
um efnum.
Stór og mikil vandamál bíða úrlausnar í ís-
lenskum landbúnaði. Hagur margra bænda er
bágborinn og dökkt útlit um afkomu víða í sveit-
um. En margt gott hefur einnig gerst, m.a. að sú
neikvæða umræða sem ríkti í þjóðfélaginu um
íslenskan landbúnað fram á síðustu ár er nú lítið
áberandi. Landbúnaðurinn hefur tekið á sig
þungar byrðar, en samtímis því hafa skapast
sóknarfæri. Það eykur vonir um að vel takist til í
framtíðinni og að einfaldara félagskerfi verði
sterkara og markvissara en það sem fyrir var til
sóknar og vamar, jafnt útávið sem innávið.
M.E.
550 FREYR - 17'94