Freyr - 15.09.1994, Blaðsíða 38
afurðanna hefur lœkkað mikið af
þeim sökum og bœndur þar af leið-
andi orðið fyrir miklu fjárhagslegu
tjóni.
Verðhrun á nautakjöti hefur vald-
ið nautakjötsframleiðendum miklu
fjárhagslegu tjóni. Það nemur að
líkindum hundruðum milljóna kr. á
síðasta ári. Verð á ungneytakjöti
lœkkaði til framleiðenda úr 380
kr./kg niður í tœpar 200 kr./kg,
þegar það fór lœgst. Viðlík þróun
varð hjá svínabœndum þar sem verð
á besta grísakjötinu hrapaði úr 340
kr./kg niður í um 200 kr./kg. Það
mœtti rekja fleiri dœmi um þar sem
framleiðendur hafa misst verðþróun
afurðanna úr böndunum og tapað á
því stórfé. Fjölmargir bændur fóru
að selja kjötið upp á eigin spýtur og
undirbuðu framleiðsluna hver fyrir
öðrum. Afurðastöðvarnar lœkkuðu
verð afurðanna og lengdu greiðslu-
fresti.
Þeirri skoðun hefur verið haldið
fram að staðgreiðslukerfi í sauðfjár-
rœktinni sé úrelt fyrirkomulag sem
ekki falli að markaðshugsun nútím-
ans. Seljandinn eigi samkvœmt því
ekki að fá vöruna greidda fyrr en
hún hefur verið seld. Fyrir þessari
skoðun má fcera ákveðin rök, en til
að það geti gengið upp þurfa að
vera fyrir hendi þœr aðstœður að
bœndum sé tryggt ákveðið skilaverð.
Samstaða sé milli söluaðila og af-
setning skipulögð. Því er óásœttan-
legt að taka upp umsýslufyrirkomu-
lag fyrr en tryggt hefur verið
eðlilegt samstarf afurðastöðva, m.a.
með eðlilegu afurðalánakerfi. Stað-
greiðslukerfið byggir á því að af-
urðastöðvum sé gert kleift með
afurðalánum að greiða bœndum
verð afurðanna á tilsettum tíma.
Bankarnir lánuðu á síðastliðnu ári
ekki nema sem svaraði um 66% af
heildsöluverði.
Smásöluverslun hefur verið að
þróast á þann veg á undanförnum
árum að verslunin hefur verið að
safnast á œ fœrri hendur. Fákeppni
er því orðin veruleg innan smásölu-
verslunarinnar. Sundraðir og ósam-
stœðir framleiðendur og afurða-
stöðvar sem eru í innbyrðis baráttu
eru kjörstaða fyrir smásöluna. Með
sundrungu og ósamlyndi innan
landbúnaðarins er verið að leggja
grunn að sjálftöku þeirra sem við
landbúnaðinn skipta.
Til að bregðast við þeirri þróun
sem hefur orðið á smásölumark-
aðnum á undanförnum árum hafa
kjötframleiðendur ekki um annað að
velja en að standa saman um af-
setningu afurða sinna. I þeim lönd-
um sem við berum okkur gjarna
saman við, hafa bœndur gríðarlega
sterka stöðu við afsetningu afurð-
anna. Afurðastöðvar í eigu fram-
leiðenda (samvinnufélög á Norður-
löndum) eða framleiðendasamtök
um slátrun og afsetningu (fyrir-
komulagið á Nýja Sjálandi) eru þœr
aðferðir sem beitt er í þessu skyni.
Til að eiga von um að halda uppi
verði afurðanna verða íslenskir
bœndur að beita hUðstœðum að-
ferðum og bœndur í nálœgum lönd-
um.
A Norðurlöndum og t.d. í Eng-
landi er kjöt bœði markaðssett sam-
eiginlega og síðan sérstaklega eftir
tegundum. A þann hátt nýta fram-
leiðendur sameiginlegan styrkleika
til að neytendur velji kjöt fram yfir
önnur matvæli, en síðan er hver
kjöttegund markaðssett í Ijósi eigin-
leika sinna og sérstöðu eins og gefur
að skilja. A þennan máta standa
þeir saman um ákveðin grun-
nverkefni í þeim tilgangi að auka
kjötneyslu meðal almennings þannig
að stœrri „kaka“ sé til skiptanna
milli einstakra búgreina".
Til máls tóku: Þórólfur Sveins-
son, Hörður Harðarson, Hrafnkell
Karlsson, Aðalsteinn Jónsson, Sig-
urður Þórólfsson, Rögnvaldur Ólafs-
son, Sturlaugur Eyjólfsson og Arnór
Karlsson.
Samþykkt samhljóða.
2. Tillaga um afurðalán til loð-
dýraræktar.
Framsögumaður: Guðmundur Þor-
steinsson.
„Aðalfundur SB 1994 krefst þess
að afurðalán til loðdýrarœktar verði
hœkkuð nú þegar í samrœmi við
hækkandi skinnaverð.
Greinargerð
Eftir þær hremmingar verðfalls og
gjaldþrota sem loðdýrarœktin hefur
gengið í gegnum er fjárhagur þeirra
fátt, sem enn þrauka, afar bágur, og
eru margir þeirra að komast í þrot.
Nú hefur skinnaverð hœkkað til
muna og ættu því lánastofnanir að
geta hœkkað lán út á vœntanlegar
afurðir án þess að auka áhættu
sína“.
Til máls tóku: Viðar Magnússon
og Agúst Gíslason.
Samþykkt samhljóða.
3. Tillaga um afurðalán.
Framsögumaður Öm Bergsson.
„Aðalfundur SB 1994 telur mjög
brýnt að bankar og afurðastöðvar
geri sér Ijóst að sameiginleg ábyrgð
bænda og afurðastöðva á birgðum
kindakjöts er afdráttarlaus og rými
til verðskerðinga til að fullnœgja
samábyrgð er nægjanlegt.
Þess vegna felur fundurinn stjórn
SB að krefjast afurðalána sem
nægja til fullnaðaruppgjörs við
bœndur samkvæmt búvörulögum “.
Til máls tók: Haukur Halldórs-
son.
Samþykkt samhljóða.
4. Tillaga um Stofnlánadeild land-
búnaðarins.
Framsögumaður: Þórólfur Sveins-
son.
„Aðalfundur SB 1994 ályktar um
málefni Stofnlánadeildar landbún-
aðarins:
1 Deildin verði gerð að sjálf-
stæðum lánasjóði í eigu ríkis og
bænda.
2. Bændum verði gefinn kostur á
að breyta lausaskuldum íföst lán.
3 Vextir á nýjum lánum til bænda
verði 5%, nema jarðakaupalán sem
beri 3% vexti og bústofnskaupalán
sem beri 4% vexti.
4. Sjóðagjöld (Neytenda- og jöfn-
unargjald) til Stofnlánadeildar lækki
eins og fært þykir.
Gjöldin lœkki 50% meira á svína-
og alifuglacjfurðum en öðrum afurð-
um.
5. Gerð er krafa um að vextir í
verðlagsgrundvelli búvara verði
endurmetnir, þannig að rauntekjur
bœnda lækki ekki vegna þessara
aðgerða. “
Til máls tóku: Stefán Eggertsson,
Einar Þorsteinsson, Þórólfur Sveins-
son, Hörður Harðarson, Viðar Magn-
ússon. Einar Þorsteinsson lagði fram
svohljóðandi breytingatillögu. „Nið-
urfalli 3. liður tillögunnar."
Sigurður Þráinsson bar upp frávís-
unartillögu við breytingatillögu Ein-
ars.
630 FREYR ■ 18'94