Freyr - 15.10.1994, Blaðsíða 13

Arið 1945 voru sell lög um jarðrœktar- og húsagerðarsamþykktir í sveitum og í
framhaldi af því hófst mikið ræktunartímahil. Myndin er af skurðgröfu með drag-
tengdri skúffu frá þessum tíma.
Hvað mig varðaði var fastmælum
bundið strax fyrri vetur minn í
Framhaldsdeild að ég kæmi til starfa
í Skagafirði. Kristján Karlsson,
skólastjóri á Hólum, var þá
formaður Bsb. Skagfirðinga. Stjórn
þess hafði hvatt mig til þess að fara í
þetta nám með það í huga að ég
kæmi aftur til starfa í héraðinu.
Ég minnist þess með ánægju að
sumarið milli námsvetra í Fram-
haldsdeildinni, sem þá var tveggja
ára nám, tókum við Bjami Arason
að okkur að mæla jarðabætur í
Borgarfirði. Við ferðuðumst þá á
hestum um svæðið og kynntumst
bæði héraðinu og fólkinu. Það var
ágætur skóli, miðað við það starf
sem ég átti þá framundan.
Sumarið eftir að skóla lauk fórum
við Bjami Arason svo til Danmerkur
um tíma til að kynna okkur naut-
griparækt og sæðingar. Sú ferð stóð
á 4. mánuð.
Hvernig leist þér á búskapinn í
Danmörku á þesum tíma?
Það má segja að maður hafi bæði
kynnst nýtísku búskap á þeim tíma
og fomfálegum, enda landið nýkom-
ið út úr stríðinu. Þarna voru reisu-
legir herragarðar með nýjar bygg-
ingar en líka ótrúlega mörg smábýli
með gamlar byggingar og óhentuga
vinnuaðstöðu. Það var áberandi að
reynt var að gjörnýta hvem ræktan-
legan blett, og ná sem mestu fóðri af
hverri flatareiningu.
Haustiö 1949 kemur þú svo til starfa
í Skagaftrði. Hvernig var búskap þá
háttað í héraðinu?
Búskapur í héraðinu grundvallað-
ist á nautgriparækt og sauðfjárrækt.
í sumum hreppanna var samgöngum
þannig háttað að sauðfjárrækt var
eina búgreinin, svo sem inn til dal-
anna, úti á Skaga og í Fljótum. Auk
þess var töluvert um hrossabúskap.
Mæðiveikin hafði gert mikinn usla
þama, einkum vesta Héraðsvatna, en
fór nær ekkert austur fyrir þau.
Hennar var þó aðeins vart í Hjalta-
dalnum, en breiddist ekki út þar.
Hins vegar var töluvert um gama-
veiki austan vatna.
Menn reyndu þá að bæta sér þetta
upp með því að auka hrossabúskap,
enda var þá mjög mikill markaður
fyrir hrossakjöt. Um þetta leyti var
kunnur maður í Skagafirði, Jóhann
Magnússon á Mælifellsá. Hann
stundaði það árum saman að kaupa
sláturhross í Austur-Húnavatnssýslu
og Skagafirði og fara með þau til
Akureyrar og jafnvel Dalvíkur og
slátraði þeim þar sjálfur og selja
kjötið. Að þessu vann með honum
flokkur manna í Skagafirði.
Þetta gekk þannig til að menn gátu
selt honum og losað sig við flest þau
hross sem þeir höfðu til frálags.
Menn fóru með sín hross á ákveðna
staði þar sem Jóhann keypti hrossin
og tók við þeim. Hann leit yfir
hópinn og sagði: Þetta borga ég fyrir
hrossin og menn tóku þá tilboðinu
eða höfnuðu því. Þetta gat verið
töluverður hópur hrossa. Viðskiptin
fóru fram oft á skilaréttum í
héraðinu og bændur höfðu þar sín
hross hver í sínum dilk. Oftast náðu
menn saman um kaupin, þótt undan-
tekningar væru til.
Ég minnist þess ekki að nokkuð
væri skrifað þegar þessi verslun fór
fram, en allt stóð sem stafur á bók
frá hendi Jóhanns.
Fleiri menn stunduðu þessi við-
skipti en í minna mæli og seldu þá í
Siglufirði, á Ólafsfirði eða Dalvík.
Meðal þeirra var Sigurjón á Skörðu-
gili. Hann rak hross um Heljardals-
heiði og Svarfaðardal til Dalvíkur.
Jóhannes Sigvaldason ráðunautur
sagði Sigurjóni eitt sinn að einn dag
á ári hefðu böm verið lokuð inni í
bæ í Svarfaðardal. Það var daginn
sem þú rakst sláturhrossin til Dal-
víkur.
Var það virkilega, svaraði Sigur-
jón.
Þessi stóri hrossakjötsmarkaður á
þessum tíma byggðist á því að þá
var siður í kaupstöðunum að fólk
keypti kjöt á haustin til vetrarins og
saltaði það sjálft. Þegar svo þessar
neysluvenjur breyttust, upp úr 1950,
þá datt þessi markaður mikið niður.
Hvernig var aðstaða hjá þessum
kjötkaupmönnum við slátrun?
Ég býst við að það hafi verið eins
og við hverja aðra heimaslátrun.
Þetta hefur sjálfsagt farið fram í út-
2V94 - FREYR 733