Freyr - 15.11.1994, Blaðsíða 12

Landbúnaðarmenntun
framtíðarinnar
Magnús B. Jónsson, skólastjóri Bœndaskólanum á Hvanneyri
Erindi flutt á ráðstefnunni „Þekking - Tœkni - Framfarirsem haldin var á
Sauðárkróki 10. júní 1944 á vegum Rala, Háskóla íslands, Bœndaskólans á
Hólum og Kaupfélags Skagfirðinga.
Landbúnaðarmenntun í dag.
Um þessar mundir er boðið upp á
búnaðarmenntun á tveimur skóla-
stigum og auk þess er verulegt fram-
boð af stuttum námskeiðunr fyrir
starfandi bændur og leiðbeinendur
svo og aðra þá aðila sem óska að-
stoðar við atvinnustarfsemi í sveit-
um landsins. Skólamir sem þessu
sinna eru Bændaskólamir á Hólum
og Hvanneyri og Garðyrkjuskólinn á
Reykjum í Ölfusi. Þessir skólar
bjóða allir upp á fræðslu á starfs-
menntastigi og auk þess er unnt að
stunda háskólanám í búfræðum við
Búvísindadeld Bændaskólans á
Hvanneyri sem er eina stofnunin
sem býður upp á landbúnaðarnám á
háskólastigi hér á landi.
Þegar horft er til framtíðar, hvað
varðar landbúnaðarmenntunina sem
og önnur viðfangsefm, verður að
gæta að nútíðinni bæði hvað varðar
menntunina svo og umhverfi þeirra
sem við menntuninni eiga að taka.
Því er rétt að huga lítillega að stöðu
landbúnaðarins í dag.
Framleiðslustjórnun í hefðbundn-
um búgreinum hefur mjög sett
mark sitt á þróun þeirra og nýsköp-
un. Búfjárfjöldi hefur dregist mjög
saman og framleiðslan minnkað um
10-20 % í mjólkurframleiðslunni og
um 25-30 % í sauðfjárræktinni frá
því að mest var skömmu fyrir 1980.
Þessi þróun hefur orðið án tilsvar-
andi fækkunar eininganna, einkum í
sauðfjárræktinni.
Nýjar búgreinar sem áttu að leysa
hefðbundnar búgeinar af hólmi hafa
ekki skilað þeim árangri sem til var
ætlast og hafa ekki náð að styrkja
stöðu landbúnaðarins eins og gert
var ráð fyrir. Hinsvegar hafa þær
búgreinar sem áður voru mjög til
hlés, s.s. svínaræktin og að nokkru
Magnús B. Jónsson.
alifuglaframleiðsla, skapað nýja
samkeppnisstöðu á innlenda mark-
aðnurn og krefjast meira svigrúms
en áður var bæði hvað varðar
fræðslu og leiðbeiningar.
Þá eru sveitir landsins smám
saman að komast á kort ferða-
mannsins og bæði bændur og aðrir
aðilar eru í vaxandi mæli að skapa
sér atvinnu í þjónustugreinum af
margvíslegum toga. Starfsemi þessi
er ekki í beinni samkeppni við
matvælaframleiðslu sveitanna og
skapar henni víða stuðning. Það
verður þó að gæta þess að sam-
keppnin um landnotin getur orðið
ásteytingarefni og verður að huga að
þeim atriðum við áframhaldandi
uppbyggingu þessarar starfsemi.
Nauðsynlegt er að gera landnotend-
ur ábyrgari fyrir þeirri starfsemi sem
þeir hyggjast nota landið til og hin
einhæfa umræða fyrri tíma á ekki
hljómgrunn lengur að búsmali
bænda sé eini landnotandinn og þar
með sé bóndinn einn ábyrgur fyrir
því hvemig landnýtingunni er hátt-
að. Því verður hins vegar ekki á
móti mælt að bóndinn er helsti land-
notandinn í atvinnurekstri samtím-
ans en jafnframt ber honum að vera
í forystu um landvörslu, hver á sín-
um stað.
ísland hefur nýverið gerst aðili að
hinu Evrópska efnahagssvæði og
það ásamt nýju GATT samkomulagi
hefur gjörbreytt rekstrar- og mark-
aðsumhverfi landbúnaðarins á þann
veg að nú verður innlendi markað-
urinn ekki lengur einvörðungu í
höndum íslenskra framleiðenda
heldur er framleiðsluvara þeirra
komin í samkeppni við framleiðslu
stéttarbræðra þeirra í nágrannalönd-
unum.
Af þessum stutta inngangi varð-
andi umhverfisþætti þá sem blasa
við íslenska bóndanum og móta
daglegan vettvang hans má Ijóst
vera að bóndinn þarf á staðgóðri
menntun og fræðslu að halda. Það
sama gildir um leiðbeinandann sem
bóndinn sækir ráð til og margvíslega
aðstoð og ekki síður fræðimanninn
sem hefur það hlutverk að vinna að
þróun og nýsköpun og þróa nýjar
aðferðir, jafnframt því sem hann
verður að huga að þeim grunni sem
öll fræðin standa og falla með.
Landbúnaðarmenntun framtíðar-
innar verður að taka mið af öllum
þessum þáttum og vera stöðugt
reiðubúin til að endurmeta stöðuna
og breyta áherslum í takt við þau
sóknarfæri sem kunna að skapast í
atvinnugreininni. En jafnframt verð-
ur að gæta þess að grunnurinn sé
staðfastur og gæðin séu höfð í fyrir-
rúmi.
Löggjöfin um búfræðinámið er
828 FREYR - 22*94