Freyr - 15.11.1994, Blaðsíða 14

áhugi á því að koma á beinni tengsl-
um milli framleiðandans og neyt-
andans og þó að slíkt verði ef til vill
ekki í stórum stíl þá skapar þetta
viðhorf þörf einhvers hluta þeirra
sem frumframleiðsluna stunda fyrir
þekkingu í milliliðagreinum, mat-
vælaframleiðslu og markaðsetningu
afurða á smærri markaði.
Það er því eðlilegt að búnaðar-
skólarnir taki upp í sína námsvísa
kennslugreinar sem fjalla um úr-
vinnslu þeirra landbúnaðarafurða
sem henta til slíkrar markaðsetning-
ar. Það hefur aðeins verið leitað eftir
slíku en því miður hefur sú viðleitni
fallið í hrjóstrugan jarðveg og talin
vera ógnun við lögvemduð starfs-
réttindi matvælaframleiðslugrein-
anna. Þetta er að mínu mati ekki rétt
og hlýtur að verða sótt fastar að
skólunum að sinna þessu verkefni,
og þeir eiga skilyrðislaust að taka á
móti þessum óskum því að þær eru
atvinnuskapandi í sveitum landsins.
Bóndinn er helsti landnotandi
þessa lands. Beit búfjár og heyskap-
ur er ekki lengur einustu landnot
bænda á bújörðum sínum. Sífellt
fleiri reyna að auka tekjur sínar með
annars konar landnotkun og sífellt
fleiri taka land úr hefðbundinni
notkun og friða það en breyta jafn-
framt gróðurfari þess með nýjum
tegundum og það þarf ákveðna
þekkingu til þess að slíkar aðgerðir
heppnist. Skólunum er það nauðsyn-
legt að efla mjög fræðslu urn hvers
konar landnotkun í námi sínu.
Útvíkkað hlutverk
búnaðarskólanna.
Nú eru sérskólar landbúnaðarins
þrír og er einn þeirra sérhæfður á
sviði garðyrkju og annar hefur
sérhæft sig mjög á sviði hrossaræk-
tar. Það er nauðsynlegt að spyrja sig
þeirrar spurningar þegar fjallað er
um landbúnaðannenntun framtíðarin-
nar hvort þörf sé fyrir þessa skóla
alla til þess að sinna fræðsluþörf
atvinnuvegarins. Lögbýli í landinu
eru um 4500 og nokkuð er um að
stunduð sé landbúnaðarframleiðsla
eða framleiðsla sem tengist henni
annars staðar en á lögbýlum. Fram-
leiðslufyrirtæki í sveitum landsins
gætu því verið nálægt 5000. Hentaði
menntunartilboð skólanna 50%
þessara fyrirtækja og endumýjunar-
þörfin 25-30 ár, þyrfti afkastageta
830 FREYR - 22'94
skólanna að vera um 80-100 nem-
endur í árgangi og er ekki fjarri að
það sé um það bil afkastageta
skólanna um þessar mundir. Þörfin
fyrir þá aðsöðu sem er fyrir hendi nú
fer því eftir því hvernig hlutverk
skólanna verður skilgreint í
framtíöinni. Það er augljóst að verði
það þröngt og fyrst og fremst tengt
menntun til hefðbundins búrekstrar,
er afkastageta skólanna of mikil, en
verði tekið mið af þeirri þróun sem á
sér stað víðsvegar um sveitir lands-
ins, eiga þeir miklu hlutverki að
gegna í atvinnuuppbyggingu dreif-
býlisins í framtíðinni og þörf fyrir
þá alla.
Inntökuskilyrði til að hefja nám
við skólana er ekki fyllilega sam-
ræmt og er nauðsynlegt að endur-
skoða þau atriði í tengslum við
heildarendurskoðun löggjafarinnar
um búnaðarmenntunina. Það er auð-
velt fyrir alla að afla sér grunn-
menntunar í almennum greinum og
því eðlilegt að leggja smám saman
minni áherslu á þær í námsframboði
skólanna. Á hinn bóginn er óhjá-
kvæmilegt að gera ráð fyrir að þetta
nám sæki aðilar með mjög breyti-
legan bakgrunn og því er ég á þeirri
skoðun að skólarnir eigi að bjóða
upp á lágmark almennra grunn-
greina í nánti sínu. Ég tel einnig
ónauðsynlegt að krefjast verulegs
framhaldsskólanáms í almennum
greinum til þess að stunda svo sér-
hæft starfsmenntanám sem búnaðar-
námið er í raun og veru. Meira máli
skiptir að þeir sem takast það á
hendur hafi reynslu úr atvinnulffinu
og geri sér nokkra grein fyrir þeim
lögmálum sem um sjálstæðan at-
vinnurekstur gilda.
Landbúnaðarmenntun framtíðar er
ekki einungis tengd starfsmennta-
náminu, því að huga verður að því
hvernig og með hvaða hætti á að
bjóða upp á háskólanám í bú-
fræðum. Þá er fyrst að spyrja hvort
framtíðin sé fólgin í sérstökum
búnaðarháskóla eða að sameina
starfsemi Búvísindadeildar einhverri
annarri háskólastofnun og flytja
námið frá Hvanneyri eða hafa það
áfram á Hvanneyri en gera búvís-
indadeildina hluta annarrar stofn-
unar. Það hefur tvívegis verið gerð
all ítarleg athugun á því hvort starf-
rækja ætti áfranr háskólanám í
búfræði á Hvanneyri. Síðari athug-
unin var gerð í tengslum við setn-
ingu búfræðslulaganna 1978. í báð-
um tilvikum komu fram svipuð sjó-
narmið með og móti framhaldi starf-
seminnar.
Smæð Búvísindadeildarinnar gerir
námið kostnaðarsamt og hið faglega
umhverfi verður nokkuð einhæft og
getur náminu stafað nokkur hætta af
því. Á hinn bóginn gerir hin stjóm-
skipulega staða það að verkum að
tengsl okkar við atvinnuveginn og
rannsóknastarfsemi landbúnaðarins
eru mjög náin. Þá hefur einnig verið
skoðað hvort það væri búvís-
indadeildinni til trafala að tilheyra
Landbúnaðarráðuneyti fremur en
Menntamálaráðuneyti eins og aðrar
háskólastofnanir. Hingað til hefur
það ekki reynst svo, en ef skipting
rannsóknafjármagns í framtíðinni
fylgir fremur stjómskipunarlegum
forsendum en viðfangsefnalegum,
munum við lenda með atvinnuvega-
rannsóknunt og ef til vill verður þá
ætlast til að atvinnuvegurinn fjár-
magni rannsóknastarfsemi skólans
meira en góðu hófi gegnir um skóla-
stofnun.
Háskólanámið í búfræði við Bú-
vísindadeildina á Hvanneyri er BS-
nám sem lokið er á 4 árum eftir
stúdentspróf. í framtíðinni eins og
nú verður efling BS-námsins megin-
verkefnið og engar forsendur til
annars en að sækja æðri námsgráður
til Háskóla íslands eða til erlendra
háskóla. Það er líka styrkur fyrir at-
vinnuveginn að sækja þekkingu að
hluta til annars fræðaumhverfis.
Samstarf milli háskólastofnana er
sífellt að eflast og væntanlega verð-
ur þess ekki langt að bíða að hér á
landi eins og annars staðar verði sett
rammalöggjöf um hákólastofnanir
og mun það styrkja einkurn hinar
minni stofnanir sem bjóða nám á
háskólastigi. Þá mun aukin samvin-
na háskólastofnanna bæði á
Norðurlöndum og víðar auka mögu-
leika lítilla stofnana á því að skapa
nemendum sínum viðunandi náms-
framboð.
Hvanneyrarskólinn er nú þegar í
skipulögðu samstarfi Búnaðarhá-
skólanna á Norðurlöndum og á
þeirra veguni er nú verið að leggja
lokahönd á verkefni sem felur í sér
samstarf um „Norrænan landbúnað-
arháskóla" sem fær sérstök samnor-
ræn verkefni og kostaður verður af