Freyr - 15.11.1994, Side 20

2. Tafla. Margfeldi dómstiga kynbótahrossa 1961 til 1990.
Ár: 1961-1978 1979-1985 1986-1989 1990
Skupulag:
Höfuð 4 4 4
Háls, herðar, bógar Yfirsvipur 16 6 6 8
Bak og lend 6 6 6
Samræmi Samræmi 8 8 8 6
Fótagerð 5 5 6
Réttleiki Fætur 16 6 6 4
Hófar 5 5 6
Samtals 40 40 40 40
Kostir:
Tölt 10 10 20 20
Brokk 8 8 8 8
Skeið 10 10 10 10
Stökk 6 6 6 6
Vilji 12 12 12 12
Geðslag 8 8 8 6
Fegurð í reið 6 6 6 8
Samtals 60 60 70 70
hafið víðtækt skýrsluhald í hrossa-
rækt, þar sem öllum upplýsingum
um ættir, afkvæmadóma, kynbóta-
mat og fleira fyrir tugþúsundir
hrossa er safnað í tölvu til úrvinnslu.
Nú eru skráð í gagnabanka Búnað-
arfélags íslands sem heitir Fengur
um 60.000 hross og rúmlega 19.000
þeirra eru dæmd, fjöldi fangfærslna
(upplýsingar um fang hryssna) sem
skráðar hafa verið frá 1990 eru
29.500 og eru skráðir hrosseigendur
nú um 7.000. Hvatt er til almennrar
þátttöku í skýrsluhaldi í búfjárrækt á
Islandi með greiðslu framlaga úr
ríkissjóði. Fyrir yfirstandandi ár
nam þessi upphæð 40.000.000.- kr. í
heild og komu 20% heildarfjárhæð-
arinnar eða 8.000.000.- í hlut
hrossaræktarinnar. Fjárframlag þetta
styðst við ákvæði í núgildandi bú-
fjárræktarlögum (lög nr. 84 frá
1989) og skal varið til skýrslu-
haldsins. Hrossaræktamefnd setur
reglur um útdeilingu þessara fjár-
muna greinarinnar. Koma nú 80% af
hlutdeild hrossaræktarinnar í hlut
hrossaræktarsambandanna og er út-
deilt til þeirra í samræmi við þátt-
töku ræktenda á svæðinu í skýrslu-
haldinu og 20% renna til Bún-
aðarfélags íslands og búnaðarsam-
bandanna til að standa undir föstum
kostnaði við skýrsluhaldið.
Samhliða traustu skýrsluhaldi er
mikilvægt að auðkenna hrossin með
einstaklingsauðkenni. Frostmerking
fæðingamúmers er líklegast hand-
hægasta aðferðin enn sem komið er.
Frostmerkingar hófust á íslandi árið
1982, þær hafa þó ekki náð mikilli
útbreiðslu en þó eru u.þ.b. 600 til
800 hross frostmerkt í hverjum ár-
gangi og þar af er um það bil
þriðjungur frostmerkt sem folöld.
Hraðstígar framfarir eru nú í öllum
atriðum er tengjast auðkenningu
hrossa um heim allan og þá einkum
viðvíkjandi örmerkingum. Nú er og
verið að hleypa af stokkunum mark-
vissara eftirliti með blóðflokkum
hrossa á íslandi í þeim tilgangi að
sannreyna ættfærslur þó fullyrða
megi að öryggi ættfærslna hrossa á
íslandi hafi um langan aldur verið
með því besta er þekkist.
5. Dómstörf
í 2. töflu hér á eftir eru sýnd
margfeldi dómstiga kynbótahrossa
og breyting á þeim frá 1961.
836 FREYR - 22'94
Núgildandi reglur um sýningar og
dóma kynbótahrossa eru allar í sér-
ritinu Kynbótadómar og sýningar
sem var gefið út af Búnaðarfélagi
íslands árið 1992.
Eitt einkenni dómstarfanna í
hrossaræktinni á íslandi er það að
hér er um sérfræðivinnu að ræða
sem einungis ráðunautar Búnaðar-
félags íslands og búnaðarsamband-
anna sinna um. Dómarar starfa í
dóntnefndum þrír saman. Allir dóm-
arar í dómnefnd hafa jafnstöðu með
tilliti til einkunnargjafarinnar en
landsráðunautur er formaður dóm-
nefndar og veitir dómstörfum þann-
ig forystu. Landsráðunautar Búnað-
arfélags íslands, sem veita þessu
starfi forystu í heild sinni, skulu
hafa sérfræðigráðu á sviði sínu og
gildir svo um öll fagsvið. Héraðs-
ráðunautar skulu hafa sem haldbesta
þekkingu á sviði sínu auk almenns
próf í búvísindum (B.Sc.). Auk
þessara almennu krafna um starfs-
hæfni kynbótadómara á Islandi
þurfa þeir að taka þátt í samræm-
ingamámskeiðum á hverju vori áður
en dómstörf hefjast. Búnaðarfélag
íslands efnir til og hefur alla ábyrgð
á framkvæmd þeirra námskeiða.
Nú í sumar störfuðu eftirtaldir
aðilar við dómstörf á kynbótasýn-
ingum: Þorkell Bjamason og Krist-
inn Hugason voru formenn dóm-
nefnda. Meðdómendur: Jón Vil-
mundarson, Víkingur Gunnarsson,
Guðmundur Sigurðsson, Jón Finnur
Hansson, Guðrún J. Stefánsdóttir,
Guðlaugur Antonsson og Anna
Bryndís Tryggvadóttir. Allir dóm-
arar kynbótahrossa eru starfsmenn
Búnaðarfélags íslands, þ.e. lands-
ráðunautar eða búnaðarsamband-
anna, héraðsráðunautar, og sinna því
allir um almennar leiðbeiningar í
fagi sínu. Hrossaræktamefnd Bún-
aðarfélags íslands fer yfir sýn-
ingaráætlun hvers árs og leggur út
heildarlínuna um hvar hver dómari
starfar og svo framvegis.
Fjöldi hrossa sem mætir í kyn-
bótadóm eykst ár frá ári og í sumar
(1994) voru dæmdir um 1885 dómar
og kostnaður eigenda kynbótahross
er 2.050 kr. fyrir hvert hross sem
dæmt er en að vísu fæst afsláttur ef
fleiri en þrjú hross koma frá sama
búi (sama eiganda). Dómnum til
staðfestingar fær umráðamaður
hrossins, sem dæmt er, afrit af dóm-
blaðinu strax og síðar bréf frá
Búnaðarfélagi íslands með öllum
upplýsingum um dóminn eftir að
uppgjöri ársins er lokið.
Hryssur eru einungis dæmdar
fjögra vetra eða eldri og í eftirtöld-
um aldursflokkum; fjögra vetra,
fimm vetra og sex vetra og eldri.
Stóðhestaefni eru metin eins vetra
og/eða tveggja vetra með tilliti til
þess hvort eigi að gelda þau eða
ekki, síðan eru ungfolar iðulega
dæmdir fyrir byggingu þriggja vetra.
Nær allir ungir stóðhestar eru full-
dæmdir fjögra vetra, þ.e. dæmdir