Freyr - 15.11.1994, Side 21
bæði fyrir byggingu og hæfileika.
Síðan eru stóðhestar dæmdir í fimm
vetra flokki og í flokki stóðhesta sex
vetra og eldri. Engar hugmyndir eru
uppi um breytingar á þessu fyrir-
komulagi.
6. Kynbótamaf
Stjóm Búnaðarfélags íslands sam-
þykkti í júlí 1986 að taka BLUP-
aðferðina (Best Linear Unbiased
Prediction) í notkun hjá félaginu
til að meta kynbótagildi íslenskra
undaneldishrossa. Aðferðin hafði þá
verið í kynningu í landinu um nokk-
urra ára skeið. Allt frá því BLUP-
aðferðin var tekin í notkun í hrossa-
ræktinni á íslandi, fyrst allra búfjár-
greina, hefur verið unnið að hagnýtri
útfærslu aðferðarinnar á vegum
Búnaðarfélags íslands.
BLUP-aðferðin hefur fjölmarga
kosti og er nú um stundir fullkom-
nasta aðferð er þekkist til að meta
kynbótagildi undaneldisgripa. Að-
ferðin er bandarísk að uppruna og
voru það sérfræðingar við háskólann
í Comell er mest lögðu fram til
útfærslunnar, fræðilega séð. Islend-
ingurinn Þorvaldur Ámason, er
lengst af hefur starfað í Svíþjóð á
hins vegar stóran þátt að, í alþjóð-
legu samhengi, útfærslu aðferðar-
innar í hrossarækt. Hins vegar hefur
afar mikið áunnist á allra síðustu
ámm á íslandi í því að festa
aðferðina í sessi og þá einkum eftir
að hið mikla skýrsluhald
Búnaðarfélags íslands í hrossarækt
kom til á árinu 1990.
Með BLUP-aðferðinni er lagt mat
á kynbótagildi undaneldishrossanna
en í kynbótadómunum er lagt mat á
svipfarið sem ræðst bæði að erfða-
og umhverfisáhrifum. Það er höfuð-
atriði í ræktunarlegu samhengi að
geta lagt mat á kynbótagildið. Kyn-
bótamatið (BLUP) er reiknað út frá
niðurstöðum dóma og út frá skyld-
leika hrossanna, innbyrðis og til að
gera niðurstöðumar enn nákvæmari,
em framkvæmdar kerfisbundnar
leiðréttingar m.t.t. sýningarárs,
aldurs og kynferðis hrossanna.
í 3 . og 4. töflu hér á eftir má sjá
ýmsar upplýsingar um öryggi kyn-
bótamatsins og út frá þeim sést hve
stórt hlutfall af lausnum kynbóta-
matsins fyrir hvert hross fyrir sig á
rætur að rekja til eigin árangurs (ein-
staklingsdóms), einstaklingsdóma
foreldra, afa og amma og svo frv.,
einstaklingsdóma systkina (hálf- og
al-) og svo frv. og einstaklingsdóma
á afkvæmum.
Ekki gefst hér tækifæri til að
útskýra BLUP-aðferðina öllu nánar.
Það tæki alltof mikið rúm, en hins
vegar leikur mörgum eflaust forvitni
á að vita um hvert t.d. kynbótamat
folalds er, ef foreldramir hafa báðir
kynbótamat. Kynbótamat folaldsins
er þá meðaltal af kynbótamati for-
eldranna.
Eitt atriði sem vó mjög þungt, svo
að hafist var handa við uppbyggingu
þess viðamikla skýrsluhalds sem nú
er í hrossaræktinni á íslandi, var
viðleitni til að rétta af hlut ósýndra
hrossa, miðað við sýnd. Mikið hefur
áunnist í þessu atriði en ef reynsla
næstu ára leiðir það í ljós að ekki sé
nóg að gert í þessu efni eru til töl-
fræðilegar aðferðir sem ganga enn
lengra í þessa átt. Hins vegar er í
hæsta móta eðlilegt að yfirburðir
sýndra (góðra) hrossa yfir ósýnd séu
töluvert miklir í kynbótamatinu.
7. Úrval
Allt kynbótastarf miðast við að
bæta hrossastofninn á kerfisbundinn
3. Tafla. Öryggi kynbótamats sem byggt er ó: A. Ætterni,
B. Einstaklingsdómi og C. Afkvœmadómi. Mœlikvarði:
Fylgni hinns sanna kynbótagildis og kynbófaeinkunnar
(kynbótamats), (r^,). Útreikningsaðferð: Sjó almennar
frœðibœkur í kynbotafrœði.
Metnireinstaklingar Arfgengi (h2) 0,25 0,3 0,6
A. Ættemi
Foreldrar 0,35 0,39 0,55
Foreldrar og afar og ömmur 0,41 0,43 0,57
B. Einstaklingsdómur 0,50 0,55 0,77
C. Dómar á afkvæmum
5 afkvæmi 0,50 0,54 0,68
10 afkvæmi 0,63 0,67 0,80
30 afkvæmi 0,82 0,84 0,92
50 afkvæmi 0,88 0,90 0,95
125afkvæmi 0.94 0,95 0,98
4. Tafla. Öryggi kynbótamats sem byggt er ó: A. Ætterni
(dómar ó foreldrum). B. Ætterni (dómar ó foreldrum) og
einstaklingsdómi og C. Ætterni (dómar ó foreldrum), ein-
staklingsdómi og dómum á 10, 30 eða 125 afkvœmum.
Mœlikvarði er fylgni hins sanna kynbótagildis og kyn-
bótaeinkunnar (kynbótamats, rAI). Utreikningsaðferð: Sjá
almennar frœðibœkur í kynbótafrœði.
Kynbótaeinkunn 0,10 Arfgengi (h2) 0,25 0,40 0,60
A. Ættemi 0,22 0,35 0,45 0,55
B. Ættemi og einstaklingsdómur ... 0,38 0,57 0,69 0,81
C.Ættemi og einstaklingsdómur og dómur á 10,30 eða 125 afkvæmum lOafkvæmi 0,54 0,73 0,82 0,89
30 afkvæmi 0,69 0,84 0,90 0,94
125 afkvæmi 0,88 0.95 0,97 0,98
22*94 - FREYR 837