Freyr - 15.11.1994, Qupperneq 22
HROSSARÆKT - HROSSABUSKAPUR
£• Opinbcr framlög
i* KostnaÖur
Tekjur af kjötsölu
0 Tekjur af lífhrossasölu
LeiÖbeiningaþjónusta BÍ
og búnaöarsambanda
Tamin x*
Hryssum haldið ir^ t
Vo\(M fæöast ItF*
Ásett folöld^ Folöicfí sláturhús
í ujjpeldi,^s£ld á fæti ^
heiríia
IC^3
Hryssur,
stóöhestar
i-----*—
Geldingar
-------r
RagaÖ í uppeldinu,
‘kjöt *
-Ná fullorðinsaldri
Ekki tamið-
i
-► Geldingar,
arölausir
NotuÖ til Seld Seld úr NotaÖir Seldir Seldir 'Hryssur, stóöhcstar
undaneldis innan- landi heima innan- úrlandi ^
lands (§) (($)) lands Itp* Hrossakjöts-og hrossaframleiösla
® * % * (i)
3. mynd. FramleiðsluferíiÖ í hrosssarœktinni.
hátt. Þetta er langtímaverkefni sem
einungis ber árangur, sé unnið hnit-
miðað og stefnt að ákveðnu marki.
Það markmið er kynbótamarkmiðið
(breeding objective). Kynbótamark-
miðið í íslenskri hrossarækt er
afskaplega víðfeðmt og byggist m.a.
á ályktun Búnaðarþings frá árinu
1951. Dómstigi kynbótahrossa er
síðan nánari skilgreining á vissum
þætti kynbótamarkmiðsins, þ.e. úr-
valsmark (selection criteria).
Sú aðferð er við höfum til þess að
nálgast kynbótamarkmiðið, er úrval-
ið (selection). Ef við veljum ekki
efnilegustu undaneldishrossin í
hverri kynslóð til framræktunar,
framkvæmum ekki úrval, þá náum
við ekki neinum kynbótaframför-
um,hversu mikla vandvirkni og orku
sem við leggjum í dómstörf og út-
reikning kynbótamatsins.
Til að úrvalið verði markvisst,
þarf það að styðjast við fastmótað
kynbótaskipulag. Helstu niðurstöður
rannsóknar á kynbótaskipulagi fyrir
íslenska hrossarækt voru þær að
mesta árangurs í kynbótastarfinu
væri að vænta, ef höfuðáherslunni
væri beint að notkun bestu ein-
staklingsdæmdu stóðhestanna. Er
þar átt við þá sem hafa hæst kyn-
bótamat (BLUP) með góðu öryggi
en eru tiltölulega ungir að árum, en
það eru hestar á aldrinum 4ra til 10
vetra, af sterkum ættstofnum og með
góðan dóm sjálfir. Til jafnaðar
skyldu um 60% af hryssunum fá við
þessum hestum en hin 40% skyldu
deilast jafnt á milli bestu ungfol-
anna, þ.e. þeirra vel sköpuðu og best
ættuðu og helstu ættfeðranna í
hrossaræktinni. Er þar átt við stóð-
hesta 10 vetra og eldri sem eiga
orðið mörg dæmd afkvæmi og hafa
hátt kynbótamat. í uppeldinu skal
þess gætt að hafa mörg hesttryppi
ógelt, en nota aðeins til undaneldis
þau allra bestu. Eftir tamningu skal
síðan velja stíft úr hjörðinni,
(Kristinn Hugason og fl. 1987).
8. Markaðsmál og
afkoma
Höfuðmarkmið íslenskrar hrossa-
ræktar er reiðhrossaræktin þó svo að
allnokkur kjötframleiðsla sé til stað-
ar. Á síðustu tíu árum eða svo hafa
stórstígar breytingar verið gerðar á
ræktunarstefnunni í fslenskri hrossa-
rækt. Þessar breytingar hafa miðast
við að bæta klárganginn í íslenska
hestinum, einkum þó töltið en við-
halda samtímis fjölhæfni hestakyns-
ins (fet, brokk, stökk, tölt og skeið).
Lögð hefur verið aukin áhersla á
kynbætur þeirra atriða er marka
fegurð og léttleika íslenska kynsins
en auka unr leið myndugleik hests-
ins og þokka í framgöngu. Einnig
hefur meiri athygli verið beint að
þeim þáttum í fótabyggingu hestsins
sem helst ráða endingunni. í 2. töflu
hér að framan sjást þær breytingar á
vægisstuðlum eiginleikanna sem
gerðar hafa verið til að ná þessu
marki. Allar breytingar á vægis-
stuðlum eru gerðar af Hrossarækt-
amefnd og er þar stuðst við fræði-
lega vitneskju og einnig tilfinningu
og reynslu nefndarmanna sjálfra og
annarra reyndra hestamanna.
Fleiri stórfelldar breytingar hafa
verið gerðar í hrossaræktinni á
íslandi á síðustu árum. Sú stórfelld-
asta eru auknar áherslur í einkunna-
gjöf (teygni), sjá ritið Kynhóta-
dómar og sýningar. A síðasta lands-
móti (Landsmótið á Gaddstaða-
flötum við Hellu 1994) sáust ýmis
gleðileg áhrif þessarar stefnumörku-
nar þó ég sé sannfærður um að enn
stórfelldari árangur eigi eftir að
koma í ljós á næstu ámm. Á
fyrmefndu landsmóti sáust einnig
hross sem eru æði nærri því sum
hver í einstaka eiginleika og sum
jafnvel í fleiri en einum, að ná því
sem núverandi ræktunartakmark
hljóðar upp á. Hinsvegar er engin
ástæða til að hafa áhyggjur af því að
ræktunartakmark er felur í sér hina
æðstu fegurð og mestu snilli sem
íslenskur hestur getur náð sé hættu-
legt fjölbreytileika íslenska hestsins,
því í sjálfu sér er hluti kynbótamark-
miðsins það að viðhalda fjöl-
breytileika þessa einstaka hestakyns
og það markmið er ekki í hættu.
Á 3. mynd sést framleiðsluferlið í
hrossaræktinni á Islandi
I lokin skulu hér talin upp helstu
áhersluverkefnin í íslenskri hrossa-
rækt:
- Efling skýrsluhalds, er á fram-
kvæmdastigi, frá 1990.
- Útfœrsla dómkerfis, er á fram-
kvæmdastigi, frá 1988.
- Útreikningur á kynhótamati, er á
framkvæmdastigi, frá 1986.
- Útgáfa leiðbeiningarita, er á
framkvæmdastigi, Hrossarœktin,
Kynhótadómar og sýningar o.fl.,
frá 1986.
- Rannsóknir á sjúkdómum og
meðferð, þarf að efla.
- Einföldun á félagskerfi hrossa-
rœktarinnar, brýnt úrlausnarefni.
- Markaðsstarf þarf að auka.
Erindi Jlult á landsþingi rœktenda íslenska
hestsins í Þýskalandi, Italdið í Kassel hinn
29. október 1994.
838 FREYR - 22'94