Freyr - 15.11.1994, Page 26

Laxveiðin 1994, hvað fór
úrskeiðis?
Árni ísaksson, veiðimólastjóri
Erindi flutt á ráðstefnunni „Laxveiði á íslandi í brennidepii“ sem haldin var í
Háskólabíói í Reykjavík 14. október sl.
Nýliðið veiðisumar er með þeim
allra verstu sem komið hafa hér á
landi á undanfömum 10 árum, að
meðaltali 20% undir meðalveiði
undanfarinna 20 ára og 27% lakari
en sumarið 1993, sem þó taldist ekki
gott ár.
Samanburður við önnur ár
Eins og fram kemur á 1. mynd
fellur sumarið 1994 í hóp með
veiðiárunum 1980-85 og 1989-91,
sem öll voru vel undir meðalveiði
undanfarinna 20 ára. Sennilega
muna margir veiðimenn eftir smá-
laxabrestinum 1980 í kjölfar kuld-
anna vorið 1979 og sama var upp á
teningnum í laxveiðinni 1984.
Sambærilegt hrun varð í laxveiði við
Vestur-Grænland 1983 og 1984,
sennilega vegna óhagstæðra um-
hverfisskilyrða á því svæði. Frá fyrri
tímabilum mætti minna á kulda-
skeiðið milli 1965 og 1970, sem olli
miklum búsifjum í laxveiðinni,
einkum á norðanverðu landinu.
Helstu áhifaþœttir
Sennilega eru örlagavaldar sum-
arsinsl994 blanda af þessu tvennu.
Ljóst er að víðast hvar voru litlar
smálaxagöngur, sennilega vegna
vorkulda 1993, og ástand sjávar
vestur af landinu og suður af Hvarfi
virðist enn ekki hafa náð sér á strik
eftir langvarandi óáran. Um það
vitna laxagöngur á Nýfundnalandi
og víðar í Kanada.
Veiðinni misskipt á lands-
hluta
Laxveiðinni í sumar var mjög
misskipt eftir landshlutum. Veiði í
Borgarfjarðaránum var nærri með-
alveiði og má reikna með, að í
slökum meðalárum njóti þær sér-
staklega uppkaupa á netum í Hvítá.
Annars staðar á Vestur- og Suðves-
turlandi var laxveiðin 30-50% undir
meðalveiði. A norðanverðu landinu
var hún um 40% undir meðallagi,
sem að mestu kom fram í skorti á
smálaxi allt frá Húnavatnssýslum
austur í Vopnafjörð. Þótti mörgunr
þetta skjóta skökku við, þar sem
upplýsingar um seiðabúskap í ánum
og ástand sjávar fyrir Norðurlandi
höfðu fremur gefið tilefni til
bjartsýni.
Norður-ísland jaðarsvœði
fyrir laxaframleiðslu
Fiskifræðingar Veiðimálastofnun-
ar báru hins vegar nokkum kvíð-
boga fyrir sumrinu, þar sem talning
sjógönguseiða í tveimur tilraunaám
á Norðurlandi hafði gefið til kynna
að seiði hefðu gengið seint eða ekki
til sjávar vorið 1993 vegna mikilla
kulda um vorið og í byrjun sumars.
Þetta var í algerri þversögn við góð-
an seiðabúskap í ánum samkvæmt
nýliðunarrannsóknum í áðumefnd-
um ám.
Þessi útkoma úr veiðinni, ásamt
þeim orsakavöldum sem hér hafa
verið nefndir, minnir okkur óþyrmi-
lega á það, að við erum á ystu
mörkum útbreiðslusvæðis fyrir lax,
einkum á norðanverðu landinu. í
sumum árum virðist hefðbundinn
lífsferill laxins eiga erfitt uppdráttar,
enda eru kuldakærar tegundir eins
og bleikja áberandi í sumum ánum,
einkum þegar harðnar í ári. Við
verðum að hafa í huga, að Atlants-
hafslaxinn er tiltölulega hitakær og
þrífst vel allt suður á Norður-Spán.
Enginn keöja er sferkari en
veikasti hlekkurinn
Við verðum alltaf að hafa í huga
að lífsferill laxins er samsettur úr
mörgum hlekkjum, sem allir verða
að vera heilir til að lax gangi í
viðkomandi á í einhverjum mæli. Ég
hef sett þessi atriði í lífshlaupi laxins
fram í skýringarmynd (Mynd 2),
sem ég kalla „Laxveiðihjólið“ og
sem eins mætti nefna „Stjömukort
laxveiðinnar".
A myndinni eru sýndir helstu
áhrifavaldar í lífsferli laxins allt frá
hrygningu fram til þess tíma sem
hann gengur í ána 5-6 árum síðar.
Ég hef sniðið myndina að göngu
smálaxa sumarið 1994, en að sjálf-
sögðu gildir myndin fyrir laxveiðina
almennt.
Ég mun nú lýsa þessum áhrifa-
völdum í tímaröð og benda á þekkt
dæmi um það að ákveðnir hlekkir í
keðjunni hafi brostið og tengja það
nýliðnu veiðisumri ef hægt er.
Áhrifavaldamir, sem að mestu eru
veðurfarsþættir, eru ystir og hafa
áhrif á veiðina, sem er í innsta hring.
Einstaka þættir í lífsferlinum eru
842 FREYR - 22*94