Freyr - 15.12.1994, Blaðsíða 7
flutt þennan fróðleik ótal sinnum
fyrir forvitna ferðamenn, innlenda
og erlenda.
„Forðaðu mér frá
fjárskaða..."
-Bamspípan er þama, líka tútta,
smíðuð úr hrútshorni, heldur Þórður
áfram; bamspípan skyldi vera úr
álftarlegg, þá voru meiri líkur til að
barnið fengi góða söngrödd. Þegar
bændur fundu fékvörn í dýrum sem
slátrað var, geymdu þeir hana ævin-
lega.
- Þama er gleypubein úr sauð-
kind. Maður setti það í veg&jaholu
með þessum formála „Forðaðu mér
frá fjárskaða fyrst ég forðaði þér frá
hundskjafti“! Og þama eru
spávölumar og þama galdrabók. Og
Þórður les: „Ein signing, að djöf-
ullinn fari ekki ofan í þig“l.
Bærinn í Efri-Ey í Meðallandi um
aldamótin 1900, vandað ltkan eftir
Jón Ormsson, stendur á borði innar í
sýningarskálanum. Þarna bjuggu
þrjár fjölskyldur við sömu stéttina.
Baðstofurnar stóðu saman og það
voru fjósbaðstofur; fjósið var niðri
og kýmar hlýjuðu fólkinu. Heyin
voru í heygarði á bak við, að sunn-
lenskri venju.
Uppi á vegg er málverki af bónda-
bæ á öndverðri öldinni og fólkið á
bænum er úti á túninu að búverka. -
Þetta er geysilega góð þjóðlífsmynd,
sem séra Erlendur Þórðarson í Odda
málaði eftir ljósmynd frá 1935, segir
Þórður. Þarna sér maður heystörfin í
fullum gangi; presturinn sat á sláttu-
vélinni að slá, karl og kona binda
bagga, einn sætir sátu, konur raka
heyi í múga, drengurinn fer heim
með heylestina. Heima er einn
maður við heyhlöðuna að leysa úr
böndunum. Og svo kemur prests-
frúin og kona með henni út í teiginn
með kaffið og bömin leika sér undir
heykleggja....
Hlutir hafa varöveist vel í
fornum bœjarstœðum
Nú komum við að fomlegum smá-
hlutum. Þetta minnir á Stóru-Borg
undir Eyjafjöllum, segir Þórður.
Sjórinn er að brjóta þar niður landið,
búinn að brjóta af því 400-600 metra
breiða spildu.
Þar bjó Anna á Stóru-Borg við
vegsemd á 16. öld. Nú eru bæjar-
rústimar frammi á sjávarbakkanum
Nýtt safnhús hefur veríð reist áfast við safnhúsið frá 1954. Arkitektar nýja hússins
voru Stefán Orn Stefánsson og Grétar Marteinsson. Ljósm. Guðrún Tómasdöttir.
Etjendirferðamenn koma margirá safnið á Skógum á sumrin. Freysmynd.
og stórbrim gengur þarna yfir. Þarna
var grafið eftir fornleifum í mörg ár,
og sjálfur var ég búinn að tína
saman fjölda af hlutum áður en fom-
leifauppgröftur hófst. Sjórinn sópaði
ofan af hér um bil 150 gröfum í
kirkjugarðinum á Stóru-Borg.
Þama eru skór frá miðöldum,
peningapyngja frá svipuðum tíma.
Blaðamaður: Mér sýnist eftir
þessu að skór á miðöldum hafi verið
vandaðri heldur en þeir sauð-
skinnskór sem ég ólst upp við.
Þórður: Þeir bera því vitni þessir
skór og margir skósólar að fólk hafi
þá búið við betra skótau heldur en
seinna varð. Þama er meira að segja
skór af litlu barni. Hann var illa til
reika þegar ég fann hann, allur
útflattur. Ég byrjaði á því að smíða
leist, festi skóleðrið upp með títu-
prjónum og límdi svo saman, því
þetta hélt ekki saum.
Varðveisluskilyrði eru frábær víða
hér í fomum bæjarstæðum; margt
kemur ófúið úr jörð: tré, leður,
vefnaður, prjónles. Og þarna er hluti
af grísarkjálka og galtartennur, gæti
verið frá landnámsöld, frá fyrstu
byggð á Stóru-Borg. Þama eru
skaflaskeifur og mannbroddar af
fornri gerð; sverðshnappur frá því
um 1100, brot úr bökunarhellu og
lampi úr klébergi; mannslfkan forn-
24'94 - FREYR 911