Freyr - 01.03.1995, Blaðsíða 33

rauðsmári. Þessar tegundir eru
nýttar til beitar eða verkaðar í
vothey. Hvítsmára og rauðsmára er
yfirleitt sáð með grasi (rýgresi) og
nýtur grasið góðs af köfnunarefnis-
bindingu smárans. Einnig er al-
gengt að sáð sé saman ertum og
vorkomi (byggi) og það verkað í
vothey (heilsáð). Vægi beitar og
verkunar gróffóðurs í vistbærri
ræktun er því aukið til muna frá því
sem tíðkast í hefðbundinni fram-
leiðslu og eru belgjurtir oft í yfir
helmingi akranna á vistbærum
búum.2
Belgjurtirnar hopa fljótlega fyrir
öðmm tegundum í ökmnum með
tilheyrandi falli í köfnunarefnis-
bindingu og em belgjurtaakramir
því plægðir eftir 2-3 ár. Þegar
plöntuleifarnar í jarðveginum
brotna smátt og smátt niður losnar
það köfnunarefni, sem safnast hefur
upp í belgjurtunum á ræktunartím-
anum. Við niðurbrotið verður hluti
af þessu köfnunarefni nýtanlegur
tegundum sem sáð er næstu ár á
eftir. Köfnunarefnisforði jarðvegs-
ins er þannig byggður upp af belg-
jurtunum og síðan nýttur af öðmm
tegundum nytjajurta.
Niðurbrot plöntuleifanna tekur
langan tíma og gengur oft hægt til
að byrja með á vorin meðan
jarðvegur er enn kaldur en vaxtar-
tími nytjaplantanna þegar hafínn.
Vöxtur korns í vistbærri fram-
leiðslu hamlast oft mjög af þessu
hæga niðurbroti. Val á tegundum
sem sáð er á eftir belgjurtum hefur
því ákaflega mikið að segja og er
háð m.a. jarðvegsgerð, loftslagi,
fyrri uppskerutegundum og tegund,
magni og nýtingu búfjáráburðar
(sjá töflu 1). Tegundir með langan
vaxtartíma nýta þetta köfnunarefni
úr belgjurtunum best, t.d. vetrar-
korn eða rófur.3
Sjúkdómar og illgresi. Ekki má
nota skordýraeitur eða illgresiseyða
í vistbæmm landbúnaði og byggjast
því vamir gegn sjúkdómum og ill-
gresi aðallega á eyðingu með herfi
og góðum sáðskiptum. Val á teg-
undum og afbrigðum með mikla
mótstöðu gegn sjúkdómum hefur
sýnt sig að vera ákaflega mikilvægt
í þessu sambandi.3
Mest hætta á illgresi er í ökrum
þar sem sáð hefur verið að vori
smára og grasfræi til næsta árs
ásamt vorkorni. Komið á erfitt með
að taka upp köfnunarefni á vorin og
óhægt er um vik að hreinsa burt ill-
gresið vegna smára- og grasfræs.
Þetta er veikasti hlekkur sáðskipt-
anna með núverandi ræktunarað-
ferðum.3
Samantekt
Danskir bændur hafa í auknum
mæli séð sér hag í að fara út í vist-
bæra framleiðslu. Markaður fyrir
vistbært framleiddar afurðir stækk-
ar sífellt, eftirspumin vex og verðið
er þónokkm hærra en fyrir hefð-
bundna framleiðslu. Reglur sem
mynda rammann utan um vistbæra
ræktun gera ekki ráð fyrir efna-
fræðilega framleiddum vamarefn-
um eða áburði og takmarka notkun
á aðkeyptu fóðri, sem ekki er við-
urkennt vistbært. Betri nýting bú-
fjáráburðar og sáðskipti með vel
ígrunduðu vali á ræktunartegundum
eiga að gera bændum kleift að
rækta nytjajurtir með viðunandi
uppskeru innan þessa lagaramma.
Afurðir dýranna minnka sam-
hliða breytingunni yfir í vistbæra
framleiðslu en á móti fær bóndinn
hærra verð fyrir afurðirnar og
kaupir minna inn. Heilbrigði búfjár
í vistbærri framleiðslu hefur einnig
sýnt sig að geta verið með ágætum,
ef réttar aðferðir em notaðar, þrátt
fyrir bann við fyrirbyggjandi lyfja-
meðferð.
Vistbær landbúnaður er kominn
til að vera, hvort sem hann nefnist
vistbær eða lífrænn, en á eftir að
þróast mikið á komandi ámm með
auknum rannsóknum og reynslu.
Umhverfið og samfélagið krefjast
breytinga og þær verða að eiga sér
stað í þeim löndum sem hafa stund-
að umfangsmikinn landbúnað með
stórfellda umsetningu næringar-
efna.
Björn H. Barkarson er búfrœðikandi-
datfrá Hvanneyri og stundar nám við
N0rres0 Kollegiet í Danmörku.
Helstu heimildir
1. Hansen, J.F., Olesen, J.E., Munk, I.,
Henius, U.M., H0y, J.J., Rude, S.,
Steffensen. M., Huld, T., Guul-
Simonsen, F., Danfær, A., Boisen,
S. & Mikkelsen, S.A., 1990. Kvæl-
stof i husdyrgðdning. Statusrede-
gprelse og systemanalyse vedr0rende
kvælstofudnyttelse. Statens Plante-
avlsforsdg, Beretning S 2100.
2. Kristensen, E.S. & Kristensen, I.S.,
1992. Analyse af kvælstofoverskud
og -effektiviteet pá 0kologiske og
konventionelle kvægbrug. Statens
Husdyrbrugsfors0g, Beretning 710,
54pp.
3. Kristensen, I.S. & Halberg N.,
1995. Markens Nettoudbytte, Nær-
ingsstofforsyning og afgrpdetilstand
pá pkologiske og konventionelle
kvægbrug. 0kologisk landbrug med
udgangspunkt i kvægbedriften. Bilag
til seminar afholdt i Herning
Kongrescenter torsdag den 9. februar
1995. Erik Steen Kristensen
(red.).Statens Husdyrbrugsforspg,
Intern rapport, Nr. 42, 33-51.
4. Tersbpl, M. & Fog, E., 1995. Status
over pkologisk landbrug. 0kologisk
landbrug med udgangspunkt i kvæg-
bedriften. Bilag til seminar afholdt i
Heming Kongrescenter torsdag den
9. februar 1995. Erik Steen
Kristensen (red.), Statens Husdyr-
bmgsforspg, Intern rapport Nr. 42,
9-23.
MOlflR
Rimlagólf óheppi-
leg
Margar erlendar tilraunir hafa
leitt í ljós að geldneyti hreyfa sig
minna en ella á rimlagólfum. Þau
eiga erfitt með bæði að standa á
fætur og leggjast á þessi gólf. Þetta
leiðir til þess að þau standa sjaldnar
upp og leggjast í færri skipti á
sólarhring en önnur ungneyti.
Þrengsli í stíum og hjarðfjósum
auka á vandann. Þá verða skep-
numar árásargjarnari og liggja ske-
mur í ró yfir sólarhringinn. Kvígur
festa síður fang.
Dönsk tilraun sýnir að sé hverju
geldneyti ætlað 3 fermetra rými í
stað aðeins 1,5 m2, fer miklu betur
um skepnurnar.
Gott er að ungnautin hafi aðgang
að rimlalausu hvfldarplássi með
undirburði.
(Landsbladet Kvæg)
3.'95- FREYR 121