Freyr - 01.04.1995, Blaðsíða 31

að minnast, sem nú hættir til að van-
meta störf leiðbeiningaþjónustunnar.
Gæta verður að því að það er mikill
vandi að ákveða svo leikreglur við
stjórn framleiðslunnar að saman fari
hvað hverjum einstökum bónda er
hagkvæmast að gera persónulega og
það sem heildinni kemur best að
hann geri. A þessu varð því miður
nokkrum sinnum misbrestur og
skáru þeir því í vissum tilfellum
minna upp, sem sýndu þegnskap og
drógu saman ótilneyddir. Af þessu
höfðu ráðunautar því í allmörgum
tilfellum verulegt angur.
Það væri rangt og ómaklegt ef því
væri haldið fram að á þessum erfiðu
tímum hafi leiðbeiningaþjónustan
ekki unnið í takt við landbún-
aðarstefnuna eða þá sem voru leið-
andi í kjara- og framleiðslumálum
fyrir stéttina.
Óskilvirkni, tví- eða fjölverkn-
aður og jafnvel ósamlyndi innan
bændasamtakanna sem oft hefur
verið haft á orði upp á síðkastið á
því alls ekki rætur að rekja til þeirr-
ar verkaskiptingar á milli Búnaðar-
félags íslands og Stéttarsambands
bænda sem víðsýnir forystumenn
þessara samtaka komu sér saman
um árin 1945 og 1946. Að svo
miklu leyti sem framangreindar
fullyrðingar geta átt við þá er skýr-
inganna annars staðar að leita.
Hvað varðar hina almennu leið-
beiningaþjónustu, þ.e. leiðbeining-
ar sem jafnt eiga erindi til allra
bænda og aðra þá starfsemi ráðu-
nauta, sem unnin er fyrir heildina
eins og til dæmis kynbætur bú-
fjárins, þá þurftu áherslur hennar
ekki að breytast nema í örfáum til-
fellum. Rétt var að stefna áfram að
því að auka nyt kúnna og leggja á
það áherslu að framleiða sem mesta
mjólk með sem minnstu kjamfóðri.
Sömu áherslur áttu við í sauðfjár-
ræktinni; aukin frjósemi, betri
bygging fjárins o.s.frv. I ræktunar-
málum breytast áherslurnar að
sjálfsögðu frá því sem var á nýrækt-
arskeiðinu mikla því að nú var lögð
áhersla á gott viðhald ræktunar og
það að hafa tún í sem bestri rækt til
að gefa sem best fóður.
Hefur leiðbeininga-
þjónustan staðið sig?
Þrjár eru þær þjónustugreinar
sem eiga að vinna í þágu landbún-
aðarins; rannsóknir, kennsla og
leiðbeiningar. En engin skýr mörk
eru þó á milli þeirra svo að fráleitt
væri að draga í sundur hvað er þeim
að þakka ef menn vildu fara út í þá
sálma. En annað er þeim augljós-
lega sameiginlegt, og liggur ein-
faldlega í mannlegu eðli, að þeim er
sjaldan þakkað fyrir árangur og þátt
þeirra í framförum. Miklu oftar er
fundið að starfsemi þeirra og kvart-
að yfir gagnsleysi þeirra.
Yfir þessu þýðir ekkert að æðrast
en nauðsynlegt er fyrir þá sem að
þessum málum vinna að minna á
starfsemina, því að vanmat á gildi
þekkingar er vísust leið til stöðn-
unar og afturfarar. Ógerningur er að
gera sér grein fyrir hvar við stæðum
ef við hefðum ekki haft leiðbein-
ingaþjónustu. Þekking hefði örugg-
lega breiðst miklu hægar út og nýj-
ungar komið síðar að gagni.
Með því að líta til baka má finna
fjölmörg dæmi um niðurstöður
rannsókna eða einfaldari tilrauna,
innlendra eða erlendra, sem breidd-
ust út, stundum á ótrúlega skömm-
um tíma og breyttu búskaparhátt-
um, sama er að segja um tækninýj-
ungar. Hér verður lauslega gripið
niður og nefnd fáein dæmi.
Á fjórða áratugnum voru gerðar
tilraunir með að gefa fé síldarmjöl
með beit. Árangurinn varð ótrú-
legur. Með tiltölulegu lítilli pró-
teingjöf margfaldaðist fóðurgildi
beitargrasanna og sama var að segja
um útheyið sem þá var meginfóður
fjárins. Þetta breiddist út með miklu
harði. Á fimmta og sjötta áratugn-
um voru gerðar tilraunir með fengi-
eldi áa til að auka frjósemi, sú að-
ferð breiddist mjög hratt út og var
tekin upp af öllum sem lögðu
áherslu á afurðasaman fjárbúskap.
Nú hafa kynbætur og bætt haust-
meðferð leyst þetta af hólmi.
Tilraunir með vetrarrúning og því
síður haustrúning þóttu ekki öllum
vera spámannlegar er þær voru
hafnar um 1960. Nú þykir ekki
annað hlýða á góðu sauðfjárbúi en
að rýja á húsi helst um leið og byrj-
að er að hýsa.
Svipaðar sögur má finna í naut-
griparæktinni. Þar munar að sjálf-
sögðu mest um bætta fóðrun og
meðferð og svo kynbætumar. Fyrir
1950 var það nær óþekkt að beita
mjólkurkúm á ræktað land. Beitar-
tilraunimar sem gerðar voru í Laug-
ardælum um og eftir 1960 sýndu
mönnum hve góð túnbeit gat gefið
mikla mjólk án kjarnfóðurnotkunar
og upp frá því jókst beit á ræktað
land hraðfara enda fyrir henni talað.
Rætkun grænfóðurs til haust-
beitar breiddist mjög út á sjötta og
Mikið afurðaaukning hefur orðið í íslenska kúastofninum. Sigurgeir Hreinsson á
Hríshól í Eyjafjarðarsveit með afrekskúna Fíu (Freysmynd).
4. '95 - FREYR 159