Freyr - 01.06.1995, Blaðsíða 35

Dálítil hagfrœði um há og
rýgresi
Með því að fylgja ferli fóðursins
frá ræktun til gjafa skyldi reynt að
meta hagkvæmni þeirra tveggja
aðferða sem reyndar voru. Forsendur
ráða miklu um niðurstöður matsins.
Hér verður þeirra helstu getið.
Gert var ráð fyrir að túnræktin
(eftir grænfóðurárið) tæki á sig all-
an kostnað við frumvinnslu lands-
ins, vörslu þess og vinnu við dreif-
ingu búfjáráburðar í flagið. A móti
njóti það arðs af honum. Kostnaður
af dráttarvél með ámoksturstæki
(afskriftir vextir, viðhald, eldsneyti)
var reiknaður 850 kr./klst og kostn-
aður af jarðvinnslutækjum 4500 kr.
ha. Gert var ráð fyrir félagseign
þeirra. Með sama hætti var kostnaður
við heyvinnutæki áætlaður 5500
kr./ha. Með þessar forsendur og
mældar tölur um vinnu, uppskem og
nyt kúnna úr athugununum fékkst
eftirfarandi yfirlit, þar sem fjárhæðir
tákna krónur á hektara:
Rýgresi Há
Vinna 10.000 3.000
Dráttarvélavinna 14.800 4.400
Aburður, sáðvara, plast,.. 12.600 4.600
Kostn. v. jarðvinnslutækja 4.500 0
Kostn. v. heyvinnutækja 5.500 5.500
Útgjöld alls, kr./ha 47.400 17.500
Uppskera, kg þe./ha 3.470 1.890
Framl. kostn., kr/kg þe. 13,70 9,30
Mæld nyt, kg mjólk/kg þe. 1,8 2,0
Tekjur/útgjöld 7,0 11,4
Sama • án vinnu 8,9 13,8
Til nánari glöggvunar eru niður-
stöðumar sýndar með súluriti á 2.
mynd, þar sem kjarnfóðri hefur
verið bætt við. Töluvert vantar á að
rýgresið geti keppt við hána við þœr
aðstœður og forsendur sem hér
voru athugaðar. Ræður þar mestu
hve dýrt það er í ræktun en líka að
það nýttist lakar en háin í fóðmn
kúnna. Úr því síðara má sennilega
bæta að einhverju leyti með hjálp-
arefnun við verkun heysins og/eða
breyttri próteinfóðran. Til þess að
ná sama tekju/útgjalda-hlutfalli og
náðist með hánni hefði nýting
rýgresisins að vísu orðið að batna
um nær 60%.
Hugsanlegt er að rýgresið geti
óbeint greitt fyrir sig með öðmm
hætti en uppskerunni, t. d. með betri
túnum og meira fóðurfalli að endur-
ræktun lokinni. Hafa þarf í huga að
háarsprettan getur brugðist ekki
síður en gænfóðurræktin. Kemur þá
að því hve fóðurgrundvöllur búsins
er traustur að öðru leyti. Er til forði
sem ganga má á eða þarf að afla
viðbótarfóðurs? Niðurstöðurnar
benda hins vegar til þess að ræktun
rýgresis sé við núverandi verðlag
mun hagkvæmari kostur til öflunar
fóðurs handa snemmbærum kúm
heldur en kjamfóðurkaup.
Að lokum
Helstu niðurstöður heyöflunartil-
raunanna á Hvanneyri, sem hér var
sagt frá, má draga saman þannig:
• Ræktun og verkun rýgresis í rúlluböggum er dýr aðferð
við fóðuröflun samanborið við nýtingu háar.
• Rýgresi verkast mjög vel sem vothey í rúllum. Laust vatn
í hánni við bindingu í rúllur getur spillt verkun hennar.
• Rýgresið ást heldur betur en háin. Háin nýttist hins vegar
betur til mjólkutframleiðslu, miðað við hvert kg þurrefnis.
• Sé kúm gefið mikið af blautu og sterkgerjuðu rýgresis-
votheyi virðist sérstaklega þutfa að tryggja nægilegt og
rétt prótein í dagsgjöf.
• / athuguninni og með reikniforsendum hennar reyndist
háin skila nær fjórtánföldum framleiðslukostnaði fóðurs
(án launa) með afurðum kúnna. Rýgresið skilaði tœplega
níföldum framleiðslukostnaði fóðurs. Kjarnfóðurblanda
ætti hins vegar að geta skilað fjótföldu kaupverði sínu
með mjólk við núgildandi verðlag.
MOlflR
Kartöfluneysla ó
undanhaldi í
Noregi
Norskir kartöfluræktendur mega
horfast í augu við það að kartöflu-
neysla í Noregi er á undanhaldi. A
7. áratug aldarinnar var neyslan 80
kg af matarkartöflum á mann en var
í fyrra, 1994, 50 kg á mann. Á móti
kemur hins vegar að sala á unnum
vöram úr kartöflum svo sem kart-
öfluflögum og frönskum kartöflum
hefur aukist eða út 5 kg/mann árið
1969 í 20 kg/mann árið 1994. Frá
síðustu aldamótum hefur kartöflu-
neyslu í Noregi minnkað um helm-
ing á hvem ibúa.
Ýmsar ástæður eru taldar valda
þessari þróun, þar má nefna breyttar
neysluvenjur, og fjölbreyttara fram-
boð á matvöram, en einnig er bent á
að minni gæði kartaflna hafi hér sitt
að segja.
Með auknu frelsi í viðskiptum í
framtíðinni sjá norskir kartöflu-
framleiðendur fram á að samkeppni
við innflutttar matvörar, svo sem
pasta, pitsur og hrísgrjón, muni
aukast. Nú þegar fylla þær hillur
verslananna og verð á þeim fælir
ekki frá. Markaðsfærsla og gæði
kartaflna munu þannig ráða miklu
um stöðu þeirra á markaðnum í
framtíðinni.
Samkvæmt markaðskönnun er
kartöfluneysla ungs fólks, 20-30
ára, minni en þeirra sem eldri era.
Það er að þessum hópi sem mark-
aðsstarfsemin þarf einkum að bein-
ast. Jafnframt því þurfa allir hlutað-
eigandi, bændur og dreifíngaraðil-
ar, að taka sig á og vanda vel til
verka, enda era kartöflur næringar-
rík og holl matvara.
(Bondevennen)
6. ’95 - FREYR 267