Freyr - 01.08.1995, Blaðsíða 16

Um fjárfestingar í landbúnaði
María G. Líndal, Hagþjónusta landbúnaðarins
Inngangur.
Það er talað um fjárfestingar þegar fyrirtœki eða einstaklingur leggur út
fjármagn í ákveðinn framleiðsluþátt (t.d. vél, byggingu, hráefni). Aður en
þetta fjármagn skilar sér inn við sölu eða notkun framleiðsluþáttarins,
skoðast fjárfestingin því bókhaldslega sem útgjöld líðandi stundar, gerð í
því skyni að auka afrakstur í framtíðinni.
Fjárfestingaþörf fyrirtækja, stórra
sem smárra, er misjöfn og fer eftir eðli
rekstrarins hverju sinni. Eins skila
fjárfestingar mismunandi arði eftir
eðli sínu. Þá fylgir þeim mis mikil
áhætta.
Hér á eftir fer nokkur umfjöllun um
fjárfestingar, þ.e. greiðslugetu fyrir
ærgildið í greiðslumarki miðað við
mismunandi bústærð og fylgja dæmi
til útskýringar. Einnig eru tekin dæmi
um hvort endurnýja eigi vélar og tæki
eða ekki og bent á mikilvægi
áætlanagerða áður en lagt er í
fjárfestingar.
Tegundir fjárfestinga
Fjárfestingar skiptast í raunfjár-
festingar og pappírsfjárfestingar. Til
raunfjárfestinga teljast framleiðsluföng af ýmsu tagi eins
og vélar, tæki, húsnæði o.fl., en til pappírsfjárfestinga
teljast hlutabréf, skuldabréf og önnur verðbréf. Einnig er
algengt að talað sé um fjárfestingar í menntun, rann-
sóknum o.fl. Hér verður einungis fjallað um raun-
fjárfestingar.
Raunfjárfestingum er skipt í þrennt:
1. Vaxtarfjárfestingar, sem miða að framleiðslu-
aukningu og eru t.d. fólgnar í nýræktun, stækkun
útihúsa eða kaupum á greiðslumarki.
2. Endurnýjunarfjárfestingar, sem miða að
óbreyttri framleiðslu og varða endurnýjun úr sér
genginna framleiðsluþátta, t.d. endurrækt túna,
endurnýjun dráttarvéla og endurbyggingu útihúsa.
3. Hagræðingarfjárfestingar sem miða einkum að
því að draga úr vinnuálagi án þess að framleiðslan
aukist eða að búið stækki.
Hér á eftir verður mest fjallað um endurnýjunar- og
vaxtarfjárfestingar í landbúnaði og
áætlanagerð í tengslum við þær.
Áœtlanir í stað
augnabliksákvarðana
Búið er fyrirtæki sem í er bundið
mikið fjármagn. Annars vegar er það
svo vegna nauðsynlegra fjárfestinga,
s.s. húsa, véla og bústofns, og hins
vegar vegna þess hversu langur
framleiðsluferillinn er, t.d. á sauð-
fjárbúum. Til þess að nýta sem best
það fjármagn sem bundið er í búinu er
nauðsynlegt að gera áætlanir.
Áætlanagerð er mikilvægt stjórn-
tæki til þess að tryggja tengslin á milli
framleiðslu, afkomu (þ.e. fjölskyldu-
launa), fjárfestinga og fjármögnunar.
Gerð fjárhagsáætlunar er fyrst og
fremst tölulegt uppgjör hinna væntanlegu framkvæmda,
þar sem rekstrarleg markmið eru skýr. Ákvarðanatöku
verður að byggja á föstum grunni og taka mið af
aðstæðum hverju sinni, þannig að ákvarðanir séu ekki
teknar í blindni eða sem augnabliksákvarðanir. Áætlanir
eru því hjálpartæki við stjómun rekstrarins til þess að ná
settum markmiðum. Þær byggja á upplýsingum úr ytra
sem innra umhverfi búsins, á áætlunum um breytingar
samkvæmt þessum upplýsingum og á eftirliti með að
þeim sé framfylgt eða þeim breytt ef nánari upp-
lýsingaöflun gefur tilefni til. Áætlanir eru gjarnan
notaðar til þess að ná bættum árangri í rekstri, einkum á
þeim sviðum þar sem könnun einstakra rekstrarþátta
hefur leitt í ljós ófullnægjandi árangur.
Grunnatriði fjárfestinga
Vegna niðurskurðar í sauðfjárrækt á undanförnum
árum eru allmargir bændur með mikið af ónýttri
framleiðslugetu. jafnvel hálftóm fjárhús. Flestir bændur
hafa hugleitt hvort þeir eigi möguleika á að nýta fram-
María G. Líndal.
328 FREYR - 8’95