Freyr - 01.08.1995, Blaðsíða 27

Hvaða stefnu á íslenskur
landbúnaður að taka?
Guðni Þorvaldsson, Rannsóknastofnun landbúnaðarins
íslenskur landbúnaður hefur gengið ígegnum erfiðleika á undanförnum árum og
ekki er enn séð fyrir endann á þeim. Þegar þannig stendur á er eðlilegt að leitað
sé nýrra leiða til úrlausnar.
Lífrænn landbúnaður er að sumra
áliti valkostur við þessar kringum-
stæður. En eru þær vonir sem ýmsir
binda við lífrænan landbúnað á
rökum reistar? Mætir hann kröfum
um hollustu og umhverfismál og
eru raunhæfir markaðsmöguleikar
fyrir hendi? Um þetta eru menn ekki
sammála, hvorki hér né erlendis.
Umræðan hefur til þessa verið
nokkuð einhliða hér á landi og er
þessari grein ætlað að kynna fleiri
sjónarhorn á þessu máli.
Lífrœnn landbúnaður
Hugtakið lífrænn landbúnaður er
notað um landbúnað sem er bund-
inn ákveðnum reglum um áburðar-
notkun, varnarefni, lyf, búfjárhald
o.fl. Þar er t.d. bannað að nota unnin
eða auðleyst áburðarefni og ýmis
varnarefni. Þess í stað eru notuð
óunnin steinefni og áburður í
h'frænu formi. Auk þess búfjár-
áburðar sem til fellur nota menn
lífrænan úrgang, t.d. úr fiskiðnaði,
eða rækta níturbindandi jurtir sem
síðan eru plægðar niður sem
áburðargjafar. I lífrænum landbún-
aði eru ekki notuð hefðbundin
vamarefni, en ýmis önnur efni eru
þó leyfð gegn plöntusjúkdómum og
meindýmm. Þá er lögð áhersla á
góða meðferð búfjár o.fl. Af
lífrænum landbúnaði eru til ýmis
afbrigði. Hér á landi eru a.m.k. tvö
form slíks landbúnaðar starfrækt.
Annars vegar lífefld (biodynamic)
ræktun og hins vegar lífræn
(organic) ræktun. Þessar stefnur
teljast báðar til lífræns landbúnaðar
samkvæmt nýútkominni reglugerð.
Austurríkismaðurinn Rudolf
Steiner lagði á þriðja áratugi þess-
Guðni Þorvaldsson.
arar aldar grunn að ræktunar-
kenningu sem nefnd hefur verið
lífefld ræktun á íslensku, og er hún
hluti af víðtækari hugmyndafræði,
svokallaðri antrópósofíu. Við þessa
ræktunaraðferð eru m.a. notuð
lífræn efni (hvatar) sem eiga að gera
jarðvegi og plöntum kleift að nýta
sér alheimskrafta. Þessi efni eru
m.a. búin til úr búfjáráburði og
plöntum. Svokallað húmusefni er
t.d. búið til með því að setja
kúamykju í kýrhorn, grafa það niður
í jarðveginn (40-60 sm) og láta það
rotna yfir veturinn.
I lífrænu ræktuninni hafna menn
þeim hluta sem snýr að dul-
hyggjunni, en halda fast við þá
hugmyndafræði að ekki megi nota
unnin eða auðleyst áburðarefni.
Ágreiningsefni
Mörg þeirra markmiða sem menn
setja sér í lífrænni ræktun eru þess
eðlis að flestir sem vilja framleiða
hollar og góðar vörur og varðveita
umhverfið geta tekið undir þau, t.d.
það að minnka notkun varnarefna
eins og frekast er kostur, fara vel
með búfé o.s.frv. Það sem menn
greinir fyrst og fremst á um eru
kröfur um að áburðurinn sé ein-
göngu í lífrænum efnasamböndum
og að ekki megi nota unnin áburðar-
efni.
Plöntur taka næringarefnin yfir-
leitt upp á ólífrænu formi, þannig að
efni í lífrænum áburði þurfa fyrst að
brotna niður í ólífræn efnasambönd
til að plönturnar geti nýtt sér þau.
Menn greinir ekki á um það að
búfjáráburður hafi ýmis bætandi
áhrif umfram tilbúna áburðinn,
sérstaklega þar sem jarðvegur er
snauður af lífrænum efnum. Því er
nauðsynlegt að nýta vel þann
búfjáráburð sem til fellur. Það sam-
ræmist hins vegar ekki þekkingu
okkar að hófleg og skynsamleg
notkun unninna áburðarefna sé
skaðleg. Magn búfjáráburðar á
hverju býli er takmarkað og það
sem á vantar verður að koma eftir
öðrum leiðum, t.d. með tilbúnum
áburði, lífrænum úrgangi eða belg-
jurtum.
Notkun tilbúins áburðar stuðlar
einnig að uppbyggingu lífræns efnis
í jarðveginum með því að auka
lífmassa plantnanna, en hluti hans
verður alltaf eftir í jarðveginum
(rætur og hluti ofanvaxtarins).
Bakteríur í jarðveginum nýta sér
einnig nítur úr tilbúnum áburði og
umbreyta því í lífræn sambönd.
Lífræn ræktun er því ekki sam-
eiginleg niðurstaða þeirra sem vilja
8. '95- FREYR 339