Freyr - 01.09.1995, Blaðsíða 28

sinnum stærri skammtar af hormónalyfjum ef til-
gangurinn er að auka vöxt en ef hormónar eru gefnir í
lækningaskyni. Fram hefur komið að beta-agonistar hafa
veruleg áhrif á fitu- og sykurefnaskipti. I dýratilraunum
hefur komið fram að verkun insulins hraðminnkar eða
hverfur vegna þess að mótstaða gegn insulinverkun
myndast ef þessi hormónalyf eru gefin í miklu magni.
Ef lyfjaleifar eru í matvælum af vaxtaraukandi efnum
eins og beta-agónista þá geta þær haft mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir neytandann, ekki síst fyrir þá sem að
staðaldri neyta skyldra lyfja. Erlendis er vaxandi fjöldi
matareitrana rakinn beint til neyslu matvæla með slíkum
lyfjaleifum.
Fræðilega séð getur notkun þessara efna í vaxtar-
aukandi skyni verið hættulaus ef settum reglum er fylgt
til hins ýtrasta, t.d. um útskolunartíma og öflugt og
öruggt eftirlitskerfi er til staðar til að tryggja neytendum
að matvælin séu ómenguð og heilnæm.
En notkun þeirra hefur hér á landi verið talin
ónauðsynleg og í sumum tilfellum gert framleiðendum
kleift að ala upp dýr við aðstæður sem eru ófullnægjandi
gagnvart hreinlæti og sem stangast á við dýra-
verndunarsjónarmið.
Hér er því að miklu leyti um siðferðilega spurningu að
ræða fyrir neytendur, að þeir viti að dýraafurðirnar sem
þeir neyta hafi komið af dýrum sem alin voru upp án
ónauðsynlegra lyfja og vaxtaraukandi efna og hormóna
og að dýrin hafi verið alin upp við mannúðlegar
aðstæður.
3. Innflutningur
3.1 Dýrafóður
Komið hefur í ljós að innflutningseftirlit með fóðri er
takmarkað og lítið virðist hafa breyst þar til batnaðar
miðað við þá úttekt sem gerð var af Salmonellunefnd
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins 1987-1988,
sbr. skýrslu nefndarinnar sem gefin var út 1988.
Aðfangaeftirlit starfar undir yfirumsjón Landbúnaðar-
ráðuneytisins og gera verður þær kröfur að eftirlit þetta
verði aukið til muna til að veita notendum fóðursins og
neytendum afurðanna meira öryggi gagnvart hugsan-
legum sýklum og lyfjaleifum.
Fóður handa gæludýrum er flutt inn í stórum stfl, undir
eftirliti Landbúnaðarráðuneytisins. Yfirleitt er hér um að
ræða niðursuðuvörur og þurrfóður. í mörgum löndum,
þ.ám. íslandi, hafa menn haft af því nokkrar áhyggjur að
með slíku fóðri geti borist ýmsir sjúkdómar, en
sérstaklega ef þetta fóður kemur frá Bretlandi. Þar í landi
hefur komið upp sjúkdómur, sem á íslensku hefur verið
kallaður Nautgripariða, þar sem sjúkdómurinn líkist riðu
í sauðfé. Talið er að nautgripirnir hafi sýkst af því að éta
beinamjöl sem m.a. var unnið úr úrgangi frá sauðfjár-
slátrun, þ.ám. riðuveikum kindum. Notkun á slíku efni
fyrir nautgripafóður var stöðvað þegar sjúkdómurinn
uppgötvaðist. Óttast er að slíkt efni geti verið notað í
gæludýrafóður og sjúkdómur þessi geti því komið upp í
gæludýrum.
í þessu sambandi má benda á að það er vitað í mörgum
löndum, að fátækt fólk kaupir stundum gæludýrafóður
sér til viðurværis. Tengsl riðu í dýrum við sjúkdóma í
mönnum eru þó óljós og bent hefur verið á að smitefni
riðuveikinnar sé að öllum líkindum ekki mjög smitnæmt
fyrir menn, þar sem að riða hefur verið landlæg hér á
landi í a.m.k. eina öld, en aðeins hefur eitt tilfelli greinst
hér í fólki, þar sem um svipaðar heilaskemmdir var að
ræða og í dýrum.
I þessu sambandi má einnig benda á að alltaf er
eitthvað um að ýmis gæludýr, svo sem skjaldbökur og
páfagaukar, séu flutt til landsins og með þeim geta borist
sjúkdómar sem berst í menn og nýlegt er dæmi um að
barn hafi veikst af Salmonellasýkli, sem var rakinn til
innfluttrar skjaldböku.
3.2 Matvæli
Innflutningseftirlit með matvælum er samkvæmt
lögum nr. 81/1988 um hollustuhætti og heilbrigðiseftirlit
í höndum Hollustuvemdar ríkisins. Hingað til hefur einn
| maður annast þetta eftirlit ásamt öðrum verkefnum.
Eftirlit hefur að mestu snúist um skoðun á merkingum
og innihaldi aukaefna og einnig um rannsóknir vegna
aðskotaefna t.d. í innfluttum, pökkuðum kornmat og
ávöxtum og grænmeti. Opinbert eftirlit með lausu inn-
fluttu komi til manneldis hefur hins vegar verið tak-
markað.
Hugsanlegt er að innflutningur matvæla unnum úr
afurðum dýra hefjist eftir áramótin 1994/1995. Almennt
er talið að innflutningur hrárra matvæla verði ekki
leyfður, vegna hættu á að með þeim berist dýrasjúk-
dómar. Hinn 21. janúar 1994 var sett reglugerð nr. 24 um
varnir gegn því að dýrasjúkdómar berist til landsins.
Þó að reglugerð þessi, eins og heitið ber með sér, sé
fyrst og fremst sett til að koma í veg fyrir að dýra-
sjúkdómar berist til landsins, þá er þar að finna nokkra
I vörn fyrir mannfólkið. í 5. gr. segir að innflutningur
sláturafurða og mjólkurvara skuli m.a. háður eftirfarandi
skilyrðum:
b) Afurðirnar skulu vera af dýrum sem reyndust heil-
brigð og laus við einkenni sjúkdóma við slátrun og
voru ekki gefin lyf svo skömmu fyrir slátrun að
lyfjaleifar gætu leynst í sláturafurðinni.
c) Óheimilt er að flytja til landsins afurðir, sem frarn-
leiddar hafa verið af búfé sem fengið hefur fóður sem
inniheldur vaxtaraukandi efni eða lyf, nema um sé að
ræða lyf gegn hníslasótt í alifuglum eða lyf sem hafa
verið notuð tímabundið til lækninga.
d) Slátrun dýra, meðferð og vinnsla afurða skal hafa
farið fram við aðstæður sem yfirdýralæknir eða full-
trúi hans hefur metið viðhlítandi á allan hátt að því er
varðar aðstöðu, hreinlæti og hollustuhætti.
| e) Slátur- eða mjólkurafurðir, sem fluttar eru til landsins
skulu uppfylla íslenskar reglur um aðskotaefni, sbr.
reglugerð nr. 518/1993.
Aðrir liðir í þessari grein fjalla m.a. um nauðsynleg
vottorð með vörunni og um að hitameðferð og geril-
sneyðing hafi verið fullnægjandi.
Talið er líklegast að innflutningur verði fyrst reyndur
I á unnum mjólkurvörum svo semjógúrt og ostum. Einnig
380 FREYR-9'95