Freyr - 01.10.1995, Blaðsíða 20

Búskaparvenjur og viðhorf
á búum með miklar afurðir
Jón Viðar Jónmundsson
Fyrir nokkru birtist grein íþekktasta tímariti um nautgriparœkt íheiminum, Journal
of Dairy Science, þar sem gerð er grein fyrir búskaparvenjum og búskapar-
viðhorfum á afurðahœstu búum í mjólkurframleiðslu í Bandaríkjunum.
Hér á landi eru engar slíkar
athuganir til enda er umfang fram-
leiðslu ekki meira en svo að unnt sé
að gera slíkar athuganir. Frá
nágrannalöndunum er mér ekki
heldur kunnugt um slíkar rann-
sóknir. Þó að margt séu ákaflega
ólíkt með aðstæðum í íslenskri
mjólkurframleiðslu og því sem þar
þekkist þá er líklegt að sumt af því
sem þar kemur fram geti verið
forvitnilegt að kynna sér og hug-
leiða í samanburði við aðstæður
okkar og því mun hér á eftir verða
gerð grein fyrir nokkrum af niður-
stöðum greinarinnar.
Könnunin var unnin með því að
senda spumingalista til um 120
afurðahæstu búa í Bandaríkjunum.
Um helmingur þeirra svaraði og sá
hópur vék ekki í meðalafurðum né
bústærð mikið frá meðaltali heildar-
hópsins. Meðalafurðir á þeim búum
sem könnunin náði til voru að
jafnaði um 11000 kg eftir hverja kú.
Hér var hins vegar hvað stærð
varðar ekki um neitt að ræða sem
líkist íslenskum aðstæðum því að að
meðaltali voru 244 kýr á búi. Með
einfaldri margföldum sést því að
framleiðsla hvers bús er nálægt því
sem gerist í stærri mjólkurfram-
leiðslusveitum hér á landi. Um 44%
kúnna voru kýr á fyrsta mjólkur-
skeiði. Kvígurnar báru að jafnaði 26
mánaða gamlar og meðalaldur
kúnna var 45 mánuðir.
Bændur á þessum búum höfðu að
meðaltali stundað framleiðslu í 26
ár, aðeins 3% þeirra voru innan við
þrítugt og 36% fimmtugir eða eldri.
Fóðuröflun og fóðrun er ákaflega
ólík því sem við þekkjum. Um 10%
búanna ræktuðu ekkert gróffóður og
15% til viðbótar framleiddu innan
við helming þess gróffóðurs sem
Jón Viðar Jónmundsson.
notað var á búinu. Algengasta
gróffóður var komvothey, það var
notað á um 2/3 hluta búanna.
Þurrhey eða heymeti úr belgjurtun
var einnig mikið notað en þurrhey
af grasi var fyrst og fremst notað
fyrir kýr í geldstöðu. Efnagrein-
ingar á gróffóðri voru almennt
nýttar.
Heilfóður algengast.
Framkvæmd fóðrunar er mjög
breytileg en almennt afar frábrugðin
því sem íslenskir bændur þekkja.
Langsamlega algengast var samt á
þessum búum að kýmar væru
hópfóðraðar og þá að fóðrað væri
með heilfóðri, þ.e. fóður þar sem
kjarnfóðri og gróffóðri er blandað
saman í heildarfóður. Slík fóðrun
var viðhöfð á um 2/3 hluta býlanna.
Kúnum var að meðaltali, þar sem
slík fóðrun var stunduð, skipt í 2,9
hópa og fóðrað að meðaltali 2,7
sinnum á sólarhring. Tölvustýrð
fóðrun var viðhöfð á tæplega 10%
þessara búa.
Mikið er um notkun á margs
konar viðbótar fóðurefnum og
hjálparefnum og var upplýsinga
leitað um slíkt. Mesti urmull var þar
tilgreindur. Að vonum eru þar
ýmsar steinefnablöndur fyrirferðar-
miklar, en fita er notuð á 40-50%
búanna. Fiskimjöl er notað í fóðri á
20% búanna. Höfundar telja sig
merkja í slíkum könnunum veru-
legra áhrifa af verði slíks fóðurs á
hverjum tíma á notkun þess.
Yfirlit um fóðrunarsjúkdóma
sýnir að doði er algengastur, um 7%
kúnna fá hann, súrdoða fá hins
vegar aðeins tæp 4%. Höfundar
segja doðatilfelli mun algengari en
fundið hafi verið í fyrri könnunum.
Holdastigun kúnna er mikið
notuð vestanhafs til að fylgjast með
ástandi kúnna og kom í ljós að á
61% búanna var hún viðhöfð. Innra
eftirlit er sjáanlega á margan hátt
mjög öflugt á þessum búum því að
á rúmlega 80% þeirra var um að
ræða reglulbundnar heimsóknir
dýralækna til samningsbundinna
eftirlitsstarfa. Regluleg fangskoðun
var þannig t.d. framkvæmd á 75%
búanna. Þá er mun meira um
smitsjúkdóma en þekkist hér á landi
og á yfir 90% búanna var beitt
reglulegum bólusetningum gegn
ýmsum sjúkdómum. Kýmar báru í
yfir 60% tilfella í sérstökum
burðarstíum.
Áhersla á frjósemi
Mikil áhersla er lögð á að halda
uppi frjósemi. A langsamlega
flestum búanna er reglulegt eftirlit
með beiðsli kúnna. Að meðaltali fer
beiðsliseftirlit fram rúmlega þrisvar
sinnum á sólarhring og tekur það
rúmlega stundarfjórðung í hvert
sinn. Samstilling gangmála hefur
412 FREYR- 10. '95