Freyr - 01.11.1995, Blaðsíða 33

Mytid 2. Nýting breytiorku (BO) til mismunandi lífsstarfsemi hjá jórturdýrum við
breytilegan orkustyrk ífóðri (fóðursamsetningu).
1. Þó að menn hafi almennt verið
sammála um að viðmiðun Kellners við
fitusöfnun á fullvöxnum nautgripum
geti með viðunandi nákvæmni einnig
gilt um aðra framleiðslu hjá jórturdýrum
og jafnvel einnig hjá einmaga dýrum,
kemur glögglega fram á mynd 2 að
nýting fóðurorkunnar í efnaskiptum
skepnanna (breytiorkan) er bæði háð
þeirri framleiðslu sem orkan er notuð til
og einnig samsetningu fóðursins sem
gripurinn fær. Þegar fóðurorkan er
notuð til mjólkurmyndunar nýtist hún
betur heldur en ef hún er notuð til
fitusöfnunar. Með öðrum orðum að fyrir
tiltekið orkumagn úr meltanlegum
næringarefnum í fóðri skila sér fleiri
kaloríur í mjólkinni en í fitu sem safnast
á skrokkinn. Þetta leiðir óhjákvæmilega
til þess að útreikningur á fóðurgildi
gróffóðurs í fitufóðureiningum van-
metur gildi þess til mjólkurmyndunar í
hlutfalli við kjarnfóður og vanmatið er
því meira sem gróffóðrið er trénisríkara
eða síðslegnara.
2. Þessu til viðbótar gera útreikningar á fitu-
fóðureiningum ráð fyrir því að orkugildi fóðursins sé
óháð því hvort gripurinn sé fóðraður til viðhalds eða á
tvö- til þreföldu viðhaldsfóðri eins og gerist með
hámjólka kýr fyrst eftir burðinn.
Sú aðferð sem ákveðið hefur verið að taka í notkun hér
á landi tekur tillit til þessara tveggja þátta, þ. e. gildis
gróffóðurs í mjólkurframleiðslu og áhrifa fóðurum-
setningar á nýtingu fóðurorkunnar. Með breytingunum
erum við að feta í fótspor Norðmanna sem breyttu um
orkumatsaðferð fyrir tæpum þremur árum. Þar sem
mjólkurframleiðsla er langmikilvægasta grein
búvöruframleiðslunnar hér á landi er heldur ekki
óeðlilegt að sú fóðurmatsaðferð sem notuð er taki
nokkurt mið af sérþörfum þeirrar greinar.
Mjólkurfóðureiningar (FEm) koma í stað
fitufóðureininga (F.f.e.).
Fóðurmatsaðferðin sú sem tekin verður í notkun hér á
landi er upprunalega þróuð í Hollandi af þarlendum
fóðurfræðingi, - A.J.H. van Es að nafni. Fyrstu drög að
þessari aðferð voru kynnt í byrjun sjöunda áratugarins.
Aðferðin byggir á því að meta orkuþarfir jórturdýra og
orkuinnihald fóðursins í breytiorku (BO) í stað
nettóorku eins og gert hefur verið í fitufóðurein-
ingakerfinu. Síðan er nýting breytiorkunnar leiðrétt eftir
breytilegum orkustyrk fóðurins hverju sinni og fyrir
breytingum í fóðurumsetningu eða daglegu fóðurmagni.
í hinu nýja kerfi er á sama hátt og í fitufóður-
einingakerfinu lokaniðurstaðan umreiknuð yfir í
fóðureiningar, - mjólkurfóðureiningar sem hafa sama
viðmiðunargildi og áður. Hver mjólkurfóðureining
samsvarar því magni af nýtanlegri orku sem er að fínna
í einu kg af byggkomi með 85% þurrefni í, - eða 1650
virkar kaloríur (6900 kJ).
Útreikningur ó orku í fóðri (FEm).
Fóðurmat byggir á því að meta annars vegar þarfir
gripanna og hins vegar næringarefnainnihald fóðursins
sem nota skal. Mikilvægt er að hvort tveggja sé mælt og
gefið upp í sömu einingu.
Orkan í fóðrinu.
Mælieining fyrir fóðurorku er kalona (cal) eða
kílókaloría (kcal). Einnig færist í vöxt að notuð sé
einingin joul (J) eða kílójoul (kJ). Eitt joul jafngildir
0,239 kaloríum (ein kaloría er því jafnt og 1/0,239 eða
4,184 J). í umfjöllun um orku og orkuútreikninga hér á
eftir verða líkingar fyrir bæði kcal og joul sýndar. Þó
verður að telja æskilegt að samræmis sé gætt í notkun
eininga fyrir fóðurorku og þar sem þróunin virðist
ótvírætt í átt til þess að nota joul ber okkur að horfa
frekar til hennar.
Heildarorka (HO).
Utreikningur á orku í fóðri samkvæmt hinni nýju
aðferð byggir í öllum aðalatriðum á svipuðum gmnni og
áður hefur verið við mat á fitufóðureiningum. Þó þarf að
nota heildarorku í fóðri við útreikning á orkustyrk, en að
því verður vikið nánar síðar. Jafnan má ganga út frá því
að heildarorka í gróffóðri sé um 4400 kcal í kg þurrefnis
eða 18,4 kJul. Hærri gildi eru sjaldgæf en lægri gildi má
þó finna, ekki síst ef fóðrið er t. a. m. jarðvegsmengað.
Raunar er einnig hægt að reikna magn heildarorku út frá
nákvæmri efnagreiningu fóðursins á próteini, fitu,
kolvetnum og köfnunarefnislausum afgangi.
11 ’95- FREYR 465