Freyr - 01.01.1997, Side 22

voru ræktuð í plastbúrum, komu
nýtanleg ber á Senga Sengana að
jafnaði tæpum tveimur vikum
seinna en á Glima, en þegar ræktun-
in fór fram í óupphituðu plastgróð-
urhúsi var Senga Sengana átta dög-
um seinni.
Elsanta dafnaði vel í upphituðu
gróðurhúsi á Hvanneyri. Berin eru
falleg og flokkast vel. Norðmenn-
imir Kvamme, T. og Bjelland B.
(1992) telja hins vegar að Elsanta-
ber séu ekki eins góð og ber af
Glima, Jonsok og Senga-Sengana.
Elsanta er mikið ræktað í upphituð-
um gróðurhúsum í Mið-Evrópu. Nú
eru Norðmenn og Svíar að hefja
slíka ræktun. Það hefur komið fram
í fagritum frá Noregi að hugsanlega
væri betra að rækta afbrigðið Kor-
ona í gróðurhúsunum en Elsanta,
vegna þess að berin af Korona væru
betri.
Það er ástæða til að minnast á tvö
afbrigði til viðbótar, af þeim sem
reynd hafa verið á Hvanneyri. Ber
af afbrigðinu Zephyr voru stór og
góð í upphafi uppskerutímans á
Hvanneyri, en þau voru fá. Þetta
stangast á við reynsluna frá Norður-
Noregi. Öijord, N.K. (1981), frá
Norður-Noregi, telur að þar komi
ber á afbrigðið Zephyr um svipað
leyti og ber á Glima. Hann telur því
að Zephyr sé hentugt afbrigði þar
sem veðurfarsaðstæður em erfiðar.
Elvira er afbrigði, sem í Þýska-
landi hefur verið notað í heitum
gróðurhúsum. Það reyndist nokkuð
vel í heita gróðurhúsinu á Hvann-
eyri, en gaf þó ekki eins mikla og
heilbrigða uppskeru og Elsanta.
Berin þóttu heldur ekki eins góð, þó
að þau væru falleg. Þess má geta að
í Mið-Evrópu er farið að nota af-
brigðið Gerida í heitum gróðurhús-
um, en það er afkvæmi Elsanta og
Elvira.
Frjovgun jarðarberjablóma
Á jarðarberjaplöntum myndast
bmm á mörkum blaða og stönguls á
haustin. Til að mynda brumin þurfa
plönturnar að njóta hlýju á haustin.
Þess vegna er nauðsynlegt að hafa
Bragðað á uppskerunni. (Ljósm. M.O.)
gróðurhlífar yfir plöntunum eins
lengi á haustin og nokkur von er til
að þær vermi þeim. Á Hvanneyri
var greinileg fylgni á milli hitans í
september og uppskeru næsta árs.
Jarðarber verða þannig til að úr
áðurnefndum brumum myndast
blóm og seinna þrútnar blómbotn-
inn og verður að því sem við nefn-
um jarðarber. Þau eru ekki raun-
vemleg ber, með fræjum innan í,
heldur skinaldin með hnetum, sem
liggja utan á aldininu. Frá hnetun-
um kemur vaki, sem stjómar vexti
berjanna.
Jarðarberjablómin eru tvíkynja
og geta verið sjálffrjóvga, en það er
óæskilegt og verður til þess að berin
verða lítil og vansköpuð. Best er að
flugur beri frjó á milli blóma, en
vindur getur líka borið frjóið. Á Is-
landi em fáar tegundir flugna sem
eru til þjónustu reiðubúnar fyrir
jarðarberjaræktendur. Islenskar
randaflugur standa sig að vísu
nokkuð vel í þessu starfi, en þær eru
fáar og halda sig aðallega í nálægð
votlendis, þar sem þær alast upp.
Þar að auki em berjaplöntur venju-
lega inni í húsi eða undir gróðurhlíf-
um, sem torveldar bæði flugum og
vindi aðgang að blómunum. Þess
vegna er nauðsynlegt að gera aðrar
ráðstafanir til að frjóvgun takist
sæmilega, t.d. að nota tæki til að
blása fijóinu af fræflunum, eða ef
um litla heimilisræktun er að ræða,
að bera frjóið á milli blóma með
bómullarhnoðra.
Uppeldi oy aldur
jarðarberjaplantna
Þegar rækta á nýja jarðarberja-
plöntu eru smáplönturnar, sem
myndast á renglum plantnanna á
vorin, teknar og gróðursettar, t.d. í
sólreit eða plastbúr. Fyrir haustið
hafa plönturnar náð nokkrum
þroska. Næsta vor em þær gróður-
settar, þar sem þær eiga að vera
næstu árin. Það má vera 1-1,2 m
milli raða og 40-50 cm milli plantna
í röð. Best er að gróðursetja plönt-
umar í gegnum svart plast, til þess
að berin skemmist ekki, smáplönt-
umar á renglunum skjóti ekki rótum
og til að verjast illgresi. Það er
ókostur við plastið að það torveldar
vökvun.
I löndum þar sem ræktun jarðar-
berja er gróinn atvinnuvegur, eru
sérstakar gróðrarstöðvar, sem fram-
leiða plöntur fyrir jarðaberjabændur
og aðra, til útplöntunar. Sjúkdómar
vilja safnast fyrir í plöntunum, eins
og öðmm fjölæmm gróðri. Nú er
farið að hreinsa sjúkdóma úr plönt-
unum með vefjaræktun, með sömu
tækni og notuð er hér á landi við
kartöflur. Þar sem jarðaberjarækt er
atvinnurekstur kaupa bændur stofn-
plöntur til að fá heilbrigðar móður-
plöntur til undaneldis. Skýringin á
því að Zephyr-jarðarber stóðu ekki
undir væntingum á Hvanneyri kann
að hafa verið sú að stofnplöntumar
hafi verið lélegar. Norðmenn og
Svíar líta innfluttning á stofnplönt-
um homauga, vegna þess að þeir ótt-
ast að með þeim komi sjúkdómar.
Jarðaberjaplöntumar á Hvanneyri
virtust eldast vel. Það var varla unnt
að merkja að berin léttust neitt að
ráði með aldri plantnanna, allt fram
á fimmta uppskemár. I suðlægari
löndum er talað um að berin léttist
töluvert með vaxandi aldri. Á
Hvanneyri var mestur fjöldi berja á
plöntu á öðra og þriðja uppskeruári.
Framhald á bls. 21
18 FREYR-1. ‘97