Freyr - 01.01.1997, Qupperneq 25

að vera metið óþarfi nú. Skoðana-
hönnuðir eru þá stundum settir í að
móta nýtt almenningsálit. Nú vilja
ýmsir friða refinn í raun og skella
drápstimplinum á þá sem aðhyllast
aðgát í því efni. Fáein orð um við-
horf þeirra síðamefndu verða e.t.v.
túlkuð sem fordómar en verða ei að
síður sett hér fram til umhugsunar.
Fram komin rök gegn skipulögð-
um refaveiðum og grenjavinnslu,
með þátttöku rikissjóðs, eru víst
tvenns konar; þær eru taldar ónauð-
synlegar og þær eru sagðar dýrar.
Mótbárur hins vegar allnokkrar
gegn refafjölgun, m.a. þessar:
1. Leggist veiðar og grenja-
vinnsla niður má væntanlega búast
við fjölgun refa, líklega stórfjölgun.
Hvað þýðir það? Eitthvað þurfa þeir
sér til viðurværis, og ólíklegt að það
komi ekki niður á sauðfénu þegar
fram í sækir.
2. Varla yrði auðveldara að verja
varplönd og afkomu æðarfuglsins
eftir stórfjölgun refa. Þeir eru víða
ærið vandamál á því sviði, án þeirr-
ar fjölgunar.
3. Nokkur reynsla mun vera kom-
Ræktun jarðarberja
Framhald afbls. 18
Ræktun jarðarberja í heitum
groðurhusum
í nokkrum löndum eru jarðarber
ræktuð í stórum stíl og jarðarberja-
plöntur framleiddar í upphituðum
gróðurhúsum, að sögn Dypedal, H.
og Sanna, E. (1994). Forustulöndin
eru Holland, Belgía, Bandarikin og
Japan. Besti markaðurinn fyrir ber-
in er að vetrinum, t.d. fyrir jólin. Nú
eru menn á hinum Norðurlöndunum
að hefja slíka ræktun í raflýstum og
upphituðum gróðurhúsum. Til þess
að þetta beri sig telja menn að nauð-
synlegt sé að fá minnst tvær upp-
skerur á ári. Hollendingar ná nú 2Vi
uppskeru árlega. Ræktuninni má
haga á ýmsan hátt. Margir hafa
plöntumar í tröppum af ýmsu tagi,
sem léttir vinnu og eykur fjölda
plantna á flatareiningu. Nú er þó
líklega algengast að rækta plönt-
in af refafriðun í friðlandi Hom-
stranda sem ástæða er til að gefa
gaum. Kunnugum ber saman um að
þar hafi orðið mikil fjölgun refa, en
fuglavarp sé nánast horfið, miðað
við það sem áður var, nema í björg-
unum þar sem lágfóta kemst ekki að
því. Slíkar staðhæfingar ætti að
sannreyna.
4. Vissulega kostar sitt að halda
refastofninum niðri, eins og gert
hefur verið um áratuga- og aldarað-
ir, en þarf ekki líka að meta kostnað
þess og afleiðingar að láta það
ógert? Þeim fjölgar sífellt verkefn-
unum sem sagt er að við höfum ekki
lengur efni á að sinna. Hugsanlega
vegna þess að okkar ríka samfélag
þarf að eyða tekjum sínum í vax-
andi mæli til annarra hluta. En eru
þeir alltaf mikilvægari?
5. Sagt er að reynslan kenni að
ekki sé hægt að útrýma tófunni úr
landinu og því eigi ekki að basla við
slíkt með æmum fjárútlátum. En er
það ekki einmitt mergurinn málsins,
að við þurfum ekki að óttast útrým-
ingu þessa harðgerða og á margan
hátt aðdáunarverða frumbyggja
urnar í plastpokum sem liggja á
borðum og vera með dreypivökvun.
Þess má geta að á Hvanneyri gafst
vel að vera með tröppukassa fyrir
jarðarberjaplöntumar í óupphituð-
um plastgróðurhúsum, sennilega
vegna þess að þar hefur verið hlýrra
en í beðum á gólfi gróðurhússins.
I gróðurhúsunum er frjóvgunin
vandamál. Það hefur varla gefið
nógu góðan árangur að þyrla frjóun-
um upp í loft með blásara. Þess
vegna hafa menn tekið randaflugur
(hunangsflugur) eða býflugur í
þjónustu sína. Randaflugurnar
vinna ekki á vetuma, en býflugum-
ar vinna hins vegar á hvaða árstíma
sem er og láta rafmagnsljós ekki
tmfla sig. Randaflugur eru óáreitn-
ar, þess vegna vilja garðyrkjumenn
fremur nota þær en býflugur, sem
em leiðinlegar í umgengni.
Eins og áður er sagt, hafa verið
gerðar athuganir á ræktun jarðar-
berja í upphituðu gróðurhúsi á
Hvanneyri síðan 1991. Uppskera af
landsins, þótt við höldum fjölda
hans í skefjum á hefðbundinn hátt?
Það kostar líklega nokkur bílverð
árlega, en sumir halda að draga
megi úr þeim kostnaði með bættu
skipulagi og auknu aðhaldi.
Hér skal lagt til að farið verði
hægt í sakirnar við refafjölgun með-
an fylgst er með afleiðingum henn-
ar. Einnig mættu fjölmiðlar láta
bíða áróður fyrir henni þar til rebbi
greyið er hættur að „ofsækja" fugla-
byggðir, stunda „dráp“ á vamar-
lausum mófuglaungum, rekja garnir
úr lifandi lömbum og þjóna þannig
eðli sínu og frumþörfum.
Einnig skal lagt til að við umfjöll-
un um fækkun refa verði framvegis
notað hliðstætt málfar og ekki gróf-
ara en gerist þegar rætt er um aflíf-
un búfjár, loðnu, rjúpna, laxa, nag-
dýra, skordýra, sýkla, túngrasa, ill-
gresis - og mannfólks.
Aðgát skal höfð og mannúð er
dyggð sem ber að hafa í heiðri. En
mannúð sýnd einum getur valdið
mörgum böli og dauða. Löngum
hefur verið reynt að hamla gegn
slíku. Til þess eru refarnir skornir.
Elsanta, afbrigðinu sem gaf mesta
uppskem, var 2,8-3,6 kg á nr. Sjálf-
sagt væri unnt að fá verulega meiri
uppskeru með því að vera með lýs-
ingu og láta plönturnar bera tvær
uppskerur á ári. Ef ræktun jarðar-
berja í upphituðum gróðurhúsum
tekst á hinum Norðurlöndunum, þá
ætti slík ræktun einnig að takast á
Islandi.
Heimildir
Dypedal, Harald og Sanna, Eigil, 1994:
Jordbærdyrking i veksthus. Gartner-
yrket, 86, 4: 15-16
Einar Helgason, 1926: Hvannir. Gefið út á
kostnað höfundar. 288 bls.
Kvamme, Terje og Bjelland, Björnar,
1992: Jordbærproduksjon i veksthus.
Gartneryrket, 82, 12: 30-31
Simson, M., 1941: Ræktun jarðarberja.
Arsrit hins íslenska garðyrkjufélags, 82-
84
Sturla Friðriksson, 1952: Jarðarberjarækt.
Garðyrkjuritið, 49-54
Unnsteinn Ólafsson, 1939: Jarðarber. Árs-
rit hins íslenska garðyrkjufélags, 20-26
Öijord, Nils K„ 1981: Dyrking av jordbær
i Nord-Norge. Norden, 654-662
1. ‘97 - FREYR 21