Freyr - 15.07.1998, Side 7

þágu bænda hér í Bændahöllinni.
Hann var í öllu trúr yfir litlu sem
stóru og honum voru falin hin erfið-
ustu og vandasömustu viðfangsefni,
ekki vegna þess að hann sæktist eftir
þeim - eða eftir veraldlegum frama
yfirleitt - heldur var hann til þeirra
kallaður.
Ami ólst upp í fjölbýli á Græna-
vatni í Mývatnssveit í gróinni
bændamenningu og góðum búskap-
arhefðum. Þá mun félagslíf af öllu
tagi hafa verið með hvað mestum
blóma í Mývatnssveit af öllum
sveitum landsins, m.a. var sönglíf
mikið og faðir hans með þeim fyrstu
til að stjóma karlakór.
Hann fór með yngri bróður sín-
um, Þóroddi, til náms undir skóla á
Akureyri og tóku þeir próf upp í
annan bekk Menntaskólans. Þar
luku þeir gagnfræðaprófi vorið
1936. En svo sem oft var raunin á
þessum tíma leyfðu efni og aðstæð-
ur ekki að báðir héldu áfram í skóla
og Ami hvarf heim og varð stoð for-
eldra og yngri systkina næstu árin.
Þau Ami og Jóhanna hófu bú-
skap í félagi við foreldra Áma, sem
þó höfðu ekki nema 1/4 jarðarinnar
til afnota. Þau fóru því fljótlega að
svipast um eftir jarðnæði, sem þá
reyndist ekki mikið framboð af í
heimahögunum.
Þá gerist það haustið 1944 að fal-
ast er eftir því að ungu hjónin tækju
að sér að reka svonefnt sýslubú á
Eystri-Skógum undir Eyjafjöllum.
Skólinn var þá í byggingu sem hér-
aðsskóli í samvinnu Rangárvalla- og
Vestur-Skaftafellssýslna og ríkisins,
en sýslunum tveimur hafði verið
gefin jörðin til skólahalds þar og
ráðamenn hennar vildu að þar yrði
rekið myndarlegt bú, m.a. skólanum
til styrktar. Það var frændi Áma,
séra Erlendur Þórðarson í Odda,
einn af þeim sem vom í undirbún-
ingsnefnd skólans, sem skrifaði
honum og bauð að þau tækju við bú-
inu.
Ámi lýsti þessu og för sinni suð-
ur til að kanna aðstæður í ágætu við-
tali er birtist í Frey árið 1992 og um
margt er stuðst við hér. Eftir að hafa
skoðað aðstæður og hitt nefndar-
menn var það bundið fastmælum að
Ámi tæki við búinu. Segist þá Ámi
hafa spurt hvort ekki ætti að gera um
það bindandi samning. Því svaraði
Gísli Sveinsson, þá sýslumaður og
alþingismaður, neitandi; þeir treystu
honum og hann yrði að treysta þeim.
Á þessu gagnkvæma trausti var
byggt og Ámi og Jóhanna ráku
sýslubúið á Skógum í 23 ár, alltaf
með hagnaði, og allt var það byggt
upp af eigin aflafé búsins, fyrir utan
það að venjuleg stofnlán voru tekin.
Ámi vakti strax athygli á sér sem
mikill fjárræktarmaður með gjör-
breyttu búskaparlagi frá því sem þar
hafði tíðkast. Um kynbótastarfið í
sveitinni eftir fjárskipti 1952 segir
Hjalti Gestsson fyrrv. ráðunautur í
bók sinni Sauðfjárrækt á Suður-
landi:
„Ræktunarstarfið var rækt af
miklum áhuga og fagmennsku, en
þar bar hæst frábær ræktunarstörf
Áma Jónassonar bústjóra sýslubús-
ins á Ytri-Skógum. Hann var for-
maður fjárræktarfélagsins og var
mjög mikið í ráðum um lambhrúta-
val í sveitinni. Undir handarjaðri
Áma Jónassonar þroskuðu ungir
bændur fjármannshæfileika sína og
á þessum ámm var það mikið merki-
legt ræktunarátak".
En Ámi markaði fleiri spor í
ræktunarmálum Austur-Eyfellinga.
Hann var í forystu um félagsræktun
þeirra á Skógasandi, sem hafin var
árið 1953 með tilstyrk Landgræðsl-
unnar. Sú félagsræktun var fyrst
sinnar tegundar, bæði það að rækta
upp úr svörtum sandi samfelld tún
og að að því stæði hópur bænda, en
þama áttu allar jarðir sveitarinnar
hlut að. Ræktaðir voru um 300 ha í
samfellu, og gerbreytd það búskap-
araðstöðu í sveitinni og var ræktun-
in raunar forsenda breyttra búskap-
arhátta. Ámi var formaður félagsins
sem stofnað var um ræktunina allt
þar til hann fluttist frá Skógum.
Ámi var fljótlega kvaddur til
fjölmargra félagsstarfa; í sveitar-
stjóm, skólanefnd og á fundi búnað-
arsambands og árið 1963 var hann
kosinn annar af fulltrúum Rangæ-
inga á aðalfund Stéttarsambands
bænda og sat þá næstu árin.
Heimili Jóhönnu og Árna á
Skógum er öllum minnisstætt er
þangað komu, slík var snyrti-
mennskan og fagurt yfirbragð á öll-
um hlutum. Jóhanna var víðþekkt
fyrir snyrtimennsku sína og dugnað
að hverju sem hún gekk.
Er það spurðist veturinn 1967-68
að Ámi hygðist láta af bústjóm á
Skógum stóð ekki á því að til hans
væri leitað. Þá var ákaflega erfitt ár-
ferði og sett hafði verið niður svo-
nefnd „harðærisnefnd" á vegum
landbúnaðarráðuneytis. Henni var
síðan falið að gera víðtæka könnun á
efnahag bænda, en til að vinna það
verk þurfti nefndin glöggan og
traustan starfsmann. Einn nefndar-
manna var dr. Halldór Pálsson bún-
aðarmálastjóri sem þekkti vel til
Áma frá ráðunautarárum sínum og
hann leitaði til Áma sem kom til
starfans. I framhaldi af þeim um-
fangsmiklu störfum og að fengnum
niðurstöðum skipaði landbúnaðar-
ráðherra aðra nefnd til að vinna að
lausn á fjárhagsvanda þeirra bænda
sem erfiðast áttu. Ámi var skipaður
formaður þeirrar nefndar og fylgdu
störfum hennar m.a. mikil ferðalög
um landið og gaumgæfileg athugun
á högum fjölmargra bænda. Fram-
angreind störf Áma voru þau fyrstu
sem hann vann í Bændahöllinni hér
í Reykjavík en ekki þau síðustu því
að hér átti hann eftir að starfa næstu
23 árin. Er Kristján Karlsson erind-
reki Stéttarsambands bænda féll frá
síðla árs 1968 var leitað til Áma og
lagði Gunnar Guðbjartsson að hon-
um að taka að sér starfið. Ami sagð-
ist hafa verið tregur til og vantreyst
sér til starfans. Forráðamenn Stétt-
arsambands bænda vissu hins vegar
betur. Þeir þekktu til fyrri starfa
Áma.
Á þessum ámm skipaði Ingólfur
Jónsson landbúnaðarráðherra Áma í
nefnd sem vann að endurskoðun
laga um lax- og silungsveiðar
(veiðimálalög). Eftir að tókst að ná
fram breytingum á þeirri viðkvæmu
löggjöf skipaði ráðherra Áma for-
mann nýrrar veiðimálanefndar og
gegndi hann því starfi næstu 17 árin.
Freyr 9/98 - 7